Plaatjes op maandag: De Luisterbar

Op het kleine podium zitten twee mannen in fauteuils, sfeervol belicht, omringd door kamerplanten, met naast zich een platenspeler. Met gesloten ogen, lichtjes wiegend met hun hoofd, luisteren ze naar muziek. Welkom bij de maandelijkse Luisterbar in de Utrechtse stadsschouwburg.

Terwijl de laatste experimentele jazztonen nog klinken, kijkt interviewer Milan van Keulen toe hoe zijn gast een nieuwe plaat uitzoekt. Die gast is de Utrechtse gitarist, componist en producer Quanza. Aan de hand van zijn favoriete muziek vertelt hij over zijn muzikale voorbeelden. Welke nummers hebben hem geïnspireerd en waarom? Zo’n vijftig man, voornamelijk jongeren, horen het ontspannen aan, een drankje binnen handbereik.

Zomergasten

Het concept De Luisterbar beleeft inmiddels zijn tweede jaargang. Milan, zelf ook muzikant, is de initiator. Hij maakt deel uit van het Utrechtse DJ-collectief Kardi Paseyan. Elke eerste maandag van de maand gaat hij in gesprek met lokale talenten. Dat kan een muzikant zijn, maar ook een producer, of eigenaar van een platenzaak. Zij nemen de bezoekers van De Luisterbar mee in hun muzikale wereld.

Nieuwe oogst

Met grote regelmaat verschijnen in de stad echte muzikale parels. Van folk en postpunk tot blues en hiphop: vijf recente albums van eigen bodem.

1. Igor – Kind aan zee

Mooie titel van een rapalbum dat in alles afwijkt van de standaard hiphop. Igor (Herder) rapt wel degelijk, maar de songs van de conservatoriumstudent zijn klassiek gearrangeerd. De jonge Utrechtse muzikant produceerde alle liedjes zelf. Met studiegenoot, en violist Noah Hassler-Forest bedacht hij de 

strijkarrangementen. Door de cello’s (van Laurence Gaudreaux en Joshua Herwig) klinkt Kind aan Zee als ‘moderne kamermuziek’. Muzikaal waaiert het alle kanten op, er komt ook (ingetogen) pop, funk en jazz voorbij. Kyteman Hiphop Orchestra was voor Igor een belangrijke inspiratiebron. Niet zo vreemd dus dat de vader van Colin Benders zijn manager is. Thema van dit album: ‘Een poging om het vermogen tot verwonderen vast te houden’.

Het is niet heel gebruikelijk dat een conservatoriumstudent een rapalbum maakt …

‘Nee, maar voor deze plaat heb ik juist gebruik gemaakt van de diversiteit op het conservatorium. Je loopt de aula binnen en daar speelt een symfonieorkest. Zo kom je er vanzelf mee in aanraking. Ik ben ook nooit gebonden geweest aan één muziekstijl.’

Het magisch realisme van Cape Sleep

Onder zijn eigen naam had Kim Janssen al behoorlijk wat succes in binnen- en buitenland. Binnenkort verschijnt het album Video Days met zijn nieuwe band Cape Sleep. De Nuk sprak met de Utrechtse muzikant. ‘Sommige liedjes op het nieuwe album zijn jaren oud, die hebben al verschillende levens geleid.’

De liedjes op zijn eerste twee albums worden gekenmerkt door een pastoraal en folky geluid, met invloeden uit de klassieke muziek en gezongen met een hoge fluisterstem. Zijn vorige album Cousins (2017) bevat al iets meer uptempo songs. En Video Days, de eerste plaat die Kim Janssen uitbrengt onder de naam Cape Sleep, klinkt weer een stukje uitbundiger, met referenties naar de softrock uit de jaren 70 en synthipop uit de jaren 80.

Gebleven is de mooie inkleuring van de liedjes. Deze keer wordt Kim Janssen bijgestaan door o.a. Marien Dorleijn (Moss), harpist Remy van Kesteren, bandleden van Klangstof en Paul Jacob Cartwright (eerder werkzaam voor Father John Misty), die voor de orkestarrangementen zorgde. ‘Video Days is minder autobiografisch dan zijn eerdere werk, maar bevat liedjes met sprookjesachtige verhalen vol met personages die van plaats naar plaats zwerven,’ meldt het persbericht.

Legendarische diamant

Van oprichter van Pink Floyd tot kluizenaar. Het mysterie Syd Barrett wordt niet volledig doorgrond in de Arte documentaire, maar dat is helemaal niet erg.

Op het moment dat Pink Floyd ‘Shine on You Crazy Diamond’ opneemt, een ode aan Syd Barrett, loopt hij opeens de studio binnen. De bandleden hebben hem al zes jaar niet gezien. Door zijn ultrakorte haar, afgeschoren wenkbrauwen, forse postuur en vreemde gedrag wordt hij aanvankelijk niet herkend.

Begin jaren zestig is Barrett voor het oog een zorgeloze, rijkelijk getalenteerde muzikant en kunstenaar. Met zijn vrienden (waaronder Roger Waters en David Gilmour) speelt hij in diverse bands. Barrett staat alom bekend als excentriek. Op feestjes kan hij zomaar ineens verdwijnen. En hij heeft een typische manier van lopen: op zijn tenen, een beetje huppend, zodat hij van ver is te herkennen.

Uit een van zijn bands ontstaat Pink Floyd. Een psychedelische rockband die al snel bekend werd in het uitgaansleven van de Londense underground. LSD doet haar intrede en de optredens worden steeds unieker, met kunstige lichtprojecties en Barrett die zijn gitaar bespeelt met een Zippo-aansteker.

Verliefd op de trombone

Met haar inventieve jazzkwartet N∆BOU stond Nabou Claerhout al op het North Sea Jazz Festival. Op Transition in TivoliVredenburg speelt de Vlaamse tromboniste in een ensemble van vijf trombonisten en een driekoppige ritmesectie. ‘Ik wil graag nieuwe dingen uitproberen.’

Niet veel kinderen zullen op hun achtste kiezen voor de trombone. De Vlaamse Nabou Claerhout (30) deed dat wel. ‘Toen mijn vriendinnetjes naar de muziekschool gingen, zei ik tegen mijn moeder: “Dat wil ik ook!” Ze vond het een goed idee, onder één voorwaarde: ik moest verliefd worden op een instrument.’

Foto: Johan Jacobs

Hoe word je verliefd op een trombone?

‘Het toenmalige vriendje van mijn zus was drummer en liet me dvd’s zien met concerten. Zo kon ik zelf ontdekken welke instrumenten er zijn. Ik was meteen onder de indruk van de trombone, met die imponerende schuif. Het is een rijk instrument, je kan er alle kanten mee op. Je kunt er warm en zacht op spelen, maar ook heel kordaat, met de penetrerende klank van een trompet. Het mondstuk van een trombone is breder, qua trilling van de lip beheers je de lagere regionen zo beter. Pas jaren later begreep ik de opmerking van mijn moeder. Als je geen verliefdheid voelt voor een instrument, is het spelen moeilijk vol te houden. Je moet er zoveel tijd mee doorbrengen. Tegenwoordig heb je voor kinderen plastic trombones die minder zwaar zijn. Zelf heb ik leren spelen op een trombone voor volwassenen, maar ik kan nog steeds niet wat ik allemaal zou willen kunnen.’

Een doodgewone diva

Wars van uiterlijk vertoon, maar met een fluweelzachte stem. De melancholieke morna van Cesária Évora is wereldwijd geliefd. ‘Met haar stem en persoonlijkheid pakt ze iedereen in.’

‘Film je mijn voeten? Dat kost wel een paar centen,’ zegt Cesária Évora in 2003 tijdens de opname van het album Voz d’amor waarmee ze een Grammy zal winnen. Ze neemt een trekje van haar sigaret. ‘Met of zonder schoenen? Daar zit wel een prijsverschil in. De een heeft meer wratten,’ zegt ze lachend. Je hoort het Beyoncé niet zo snel zeggen in een docu.

Blootvoets optreden was haar handelsmerk. Het album La Diva aux Pieds Nus (1988) is het eerste album dat ze in Frankrijk opneemt, het land waar ze de meeste populariteit zou genieten. ‘Prima titel,’ zegt ze, ‘want ik hou niet van schoenen. Mijn platen worden overal goed verkocht, dus die kunnen prima op eigen benen staan.’

In Frankrijk wordt Cesária Évora begin jaren 90 vergeleken met Billy Holiday en Edith Piaf. Ze staat op de voorpagina van de Libération en van het album Miss Perfumado worden er in het land 200.000 verkocht. Haar bekendste lied, Sodade, is dan op alle radiozenders in Frankrijk te horen.

Ierse pub: donker bier en nieuwe vrienden

In bijna elke grote stad vind je wel een Ierse pub. In Utrecht zijn er drie. Wat maakt de pub zo populair, behalve natuurlijk de Guinness en de Ierse muziek? We namen een kijkje in de oudste van de stad: O’Leary’s.

Door de tekst op de voordeur voel je je meteen welkom: ‘There are no strangers here, just friends you have yet to meet!’ Het bordje hangt er al sinds de opening, in 1995. ‘Het is ons motto,’ roept Adrian, eigenaar van O’Leary’s aan de Adelaarstraat, boven de uitbundige Ierse liveband uit. ‘Twee koppels die in een Ierse pub naast elkaar zitten spreken elkaar aan. In een Nederlandse kroeg zie je dat niet zo snel.’

Samen met zijn moeder, Ann O’Leary, opende Adrian het café 29 jaar geleden op Koninginnedag. Een slimme keuze, want de zaak liep meteen helemaal vol en de Guinness vloeide rijkelijk. Tegenwoordig runt Adrian de zaak in z’n eentje, maar voor advies wendt hij zich nog altijd tot zijn moeder. Net als hij woont ze boven de kroeg. ‘Alle beslissingen over de zaak gaan in goed overleg, bijvoorbeeld als er een nieuwe bank of tafel gekocht moet worden,’ vertelt Adrian.

Keizer van de reggae

Marley is een prachtige docu over het veel te korte leven van het gelijknamige reggae-icoon uit Jamaica, die mensen wereldwijd inspireerde door zijn engagement, charisma en tijdloze songs.

Je kunt je afvragen wat Bob Marley gevonden zou hebben van het nummer ‘Haile Selassie’ van Raymond van het Groenewoud. Over de reggaebeat was hij vast te spreken geweest, de tekst (‘Een zeiker ja dat was-ie’) had hij waarschijnlijk minder gewaardeerd. De voormalige Ethiopische keizer (1892-1975) werd door de aanhangers van ‘bevrijdingsreligie’ Rastafari, met Bob Marley als meest fervente voorvechter, beschouwd als de wedergeboorte van Jezus.

Wellicht zag Bob Marley in Haile Selassie ook de vader die hij nauwelijks gekend had, een ‘witte man uit Engeland’, die werkte voor de regering en ‘vaak op een paard zat in het Britse leger in India.’ Marley’s moeder was van Afrikaanse afkomst en dus was Bob (echte naam: Robert Nesta) een halfbloed. Tijdens zijn jeugd werd hij om die reden achtergesteld en moest hij vaak het zware werk opknappen.

Van bioscoop de Olympia naar de Sunset Boulevard

De Utrechtse schrijver Rob van Scheers bundelde zijn mooiste verhalen over Hollywood van de afgelopen 35 jaar. Hij sprak er o.a. met Martin Scorcese, Steven Spielberg, Sharon Stone en Jane Fonda. ‘Het is een luilekkerland als je van verhalen houdt.’

In 1988 reisde Van Scheers voor het eerst naar Hollywood om regisseur Paul Verhoeven te interviewen voor zijn biografie. De aankomst op het vliegveld van LA is hem altijd bijgebleven. ‘Dat vliegveld is zo ontworpen dat je je in een sciencefictionfilm waant. Je voelt je als een gelande alien,’ vertelt hij.

Het aangename klimaat (‘altijd 32 graden’), de architectuur, de muziekclubs, de palmbomen en hotel Carmel by the sea deden de rest. ‘Het is een luilekkerland als je van verhalen houdt.’ Op een geleende racefiets van Verhoeven tufte Van Scheers door de heuvels van Hollywood om er mooie verhalen op te tekenen.

Waarom is Hollywood zo interessant voor een schrijver?

‘Het is een wereld apart. Op iedere hoek ligt een verhaal. Er wonen maar weinig mensen die er geboren zijn, 80 % is afkomstig van de midwest. George Clooney was ooit vertegenwoordigen en postbode. En Brad Pitt werkte als koelkastverhuizer. Ze vertrokken naar Hollywood om hun geluk te beproeven. Dat soort verhalen vind ik mooi.’

Een olifant van porselein

Na tweemaal op Noorderslag gespeeld te hebben, staat Elephant dit jaar voor het eerst op Eurosonic. De Rotterdamse indiefolkband grossiert in oprechte liedjes met een positieve boodschap. ‘Negatieve mensen zijn er al genoeg.’

Ja, dat vinden ze zeker leuk: een interview met de VPRO Gids. Onder één voorwaarde: de complete band moet aanwezig zijn. ‘We zijn een collectief en dat willen we bewaken. En we willen niet dat anderen gaan bepalen wie het gezicht van de band wordt,’ legt zanger/gitarist Frank Schalwijk uit.

Dat ze dit uitgangspunt serieus nemen, blijkt ook uit de hoes van hun laatste album ‘Shooting for the moon’. Wie er wat speelt, of wie er zingt op de tien nummers van de plaat, staat niet vermeld, net zo min als de namen van de muzikanten. Frank: ‘Wij zijn Elephant.’

En dus schuiven alle vier de bandleden aan: Frank Schalkwijk (gitaar en zang), Michael Broekhuizen (gitaar en zang), Bas Vosselman (gitaar, bas en zang) en Kaj van Driel (drum). Locatie: de woning van Bas en Michael in Ridderkerk, op het erf van het tuinbouwbedrijf dat wordt gerund door de stiefvader en moeder van Michael. Vijftig meter verderop is de oefenruimte van de band, in een soort bar pal naast de tuinderskas. Tijdens corona mochten ze er gratis repeteren en ze zijn er gebleven.