Hoge bergen, diepe dalen

In 1976 trad soulzanger Marvin Gaye op in Amsterdam. Het waren de gloriedagen van een roemruchte carrière, die gewelddadig tot zijn einde kwam.

In de categorie ‘bizarre overlijdens van grote popsterren’ spant die van Marvin Gaye misschien wel de kroon. Als de zanger zich in een ruzie tussen zijn ouders mengt, wordt hij doodgeschoten door zijn vader. Die vader was dominee en niet echt te spreken over de losbandige levensstijl van zijn zoon. Een dag voor diens 45ste verjaardag loopt het vader-zoonconflict gruwelijk uit de hand.

Twintig jaar eerder kwam een ander soulicoon om bij een tragisch schietincident: Sam Cooke. Als eerbetoon had Marvin Gaye, net als Cooke dat ooit gedaan had, een e toegevoegd aan zijn achternaam. Maar die e zou ook een afrekening met zijn vader kunnen zijn, of een manier om zijn naam los te koppelen van de associatie met homoseksualiteit.

Foto: Gijsbert Hanekroot

Hoe dan ook, platenbaas Berry Gordy van hitfabriek Motown is zeer in zijn nopjes als hij de soulzanger begin jaren zestig weet te strikken. Al snel zijn er successen met ‘Can I Get a Witness’, ‘Ain’t No Mountain High Enough’, ‘It Takes Two’ en ‘I Heard It Through the Grapevine’, allemaal liedjes uit de koker van de vaste liedjesschrijvers bij Motown.

Wanneer Gayes goede vriendin en zangpartner Tammi Terrell overlijdt, vertikt hij het om nog langer vrolijke Motownliedjes te zingen. In 1971 komt hij met het maatschappijkritische ‘What’s Going On’. Gordy ziet er geen brood in, maar brengt het nummer toch uit. Een verstandige keuze, want zowel het lied als het gelijknamige album worden iconisch.

De eeuwige stadsdichter

Naar eigen zeggen schreef Ingmar Heytze zo’n 350 gedichten over Utrecht. In zijn nieuwe bundel Stad van licht en steen verzamelde hij de beste 101. ‘Dichten is een dergelijke afwijking van mij dat ik er niet mee zou stoppen als ik de stad zou verlaten.’

Ingmar Heytze is dé stadsdichter van Utrecht. Vijf jaar schreef hij wekelijks voor het AD een gedicht over Utrecht. Daarnaast was hij twee jaar de officiële stadsdichter en hij schreef poëzie voor het Utrechts Monumentenfonds. In de stad hangen ook nog ongeveer twintig muurgedichten in de openbare ruimte.

Foto: Angeliek de Jonge

In 2015 verscheen je bundel Utrecht voor beginners & gevorderden. Was het tijd voor een update?

‘De derde druk was uitverkocht, een goede reden voor een nieuwe selectie. Het leeuwendeel uit die bundel bestaat uit nieuwsgedichten die ik schreef voor het AD. Een aantal daarvan is gedateerd. Gedichten over Aleid Wolfsen of over het burgemeestersreferenda zijn niet meer interessant. De selectie uit die bundel heb ik aangevuld met nieuwe stadsgedichten.’

Circusartiesten

Bijna dertig jaar lagen de opnames van deze curieuze en amusante liveregistratie uit 1968 op de plank. De initiator Mick Jagger was niet tevreden over het optreden van zijn band, vooral vanwege Brian Jones die zwaar onder invloed was.

Extra pijnlijk dus dat dit het laatste publieke optreden is van Brian Jones met de Rolling Stones. Een half jaar later wordt hij uit de band gezet en een maand daarna wordt hij dood in zijn zwembad aangetroffen.

Van al die treurnis is weinig te merken bij dit minifestival. Want het is een vrolijke boel in de circustent, waar circusdirecteur Mick Jagger (met een hoge circushoed en een keurig strikje) en zijn assistent Keith Richards (met een dikke sigaar en een ooglapje) olijk de hoofdgasten aankondigen: Jethro Tull, The Who, Taj Mahal, Marianne Faithfull en John Lennon.

Van Lennon is bekend dat hij graag in blues- en rockkringen verkeerde. Zijn versie van het Beatlesnummer Yer Blues, met de gelegenheidsformatie Dirty Mac (Eric Clapton en Keith Richards op gitaar, Mitch Mitchell van The Jimi Hendrix Experience op drums), is dan ook een van de hoogtepunten van de show.

Podiumvrees

De Britse muziekpers doopte in 1995 de ‘strijd’ tussen de twee grootste Britse bands van dat moment, Blur en Oasis, tot The Battle of Britpop.

De muziek van Blur stond voor artschool, Oasis werd geassocieerd met de working class. Beide bands brengen in dat jaar een single uit, Oasis ‘Roll with it’ en Blur ‘Country House’. De laatste bereikt de eerste plek van de Britse muzieklijst en dus ‘wint’ Blur The Battle. Niet veel later neemt Oasis revanche met hun album (What’s the story) Morning glory?, dat wereldwijd meer dan 22 miljoen keer wordt verkocht.

Dat het opgeklopte sfeertje voor de bands niet zo had gehoeven, blijkt wel als de gitarist van Blur, Graham Coxon, tijdens een feestje bij de platenmaatschappij ter ere van het succes van de band, overweegt om -met een glas champagne in zijn hand- uit het raam te springen. Dit laat hij optekenen in zijn memoires Verse, Chorus, Monster! (2023). Het hele circus rond Blur had zijn plezier om in een band te spelen, waar het toch allemaal mee begonnen was, vergald.

Peukenbos

Een half miljoen peuken heeft kunstenaar, sociaal ondernemer en wereldverbeteraar Angelina Kumar nodig voor het Peukenbos, een maatschappelijk kunstproject dat Nederland schoner en bewuster moet maken.

Jazeker, zelf heeft ze ook gerookt, zegt Kumar lachend. Maar dat is alweer lang geleden. Als dit project haar een ding duidelijk heeft gemaakt, is het wel dat sigaretten desastreus zijn voor mens en milieu. ‘Roken is een persoonlijke keuze, maar het weggooien van sigaretten is enorm schadelijk voor de omgeving. Een peuk is een soort mini-dynamiet.’

Foto: Renée de Groot

Betalen met peuken

De kiem van het peukenbos ligt in India. Op het strand van Goa begon een Nederlandse vriendin van haar, samen met een groep enthousiaste vrijwilligers van de LaLa Foundation, met het verzamelen van weggegooide sigaretten. Bij de WasteBar konden mensen met peuken betalen voor drankjes. Samen brachten de twee de WasteBar naar Nederland om mensen ook hier bewust te maken van het probleem van vervuilende sigaretten. Kumar wist met haar organisatie zo’n twaalf communities te activeren om stranden en straten in Nederland schoon te maken. Ook werkt ze samen met festivals en events, waaronder het LaLaLa Festival. In ruil voor een bepaalde hoeveelheid sigarettenpeuken kunnen mensen daar gratis tickets krijgen.

'Therapie is het mooiste cadeau'

De Vlaamse schrijver Griet op de Beeck besloot therapeut te worden. In het college Het wordt beter vertelt ze over de helende zoektocht die ze de afgelopen jaren heeft afgelegd, en hoe ze nu zelf ook anderen helpt.

Griet op de Beeck is een van de succesvolste auteurs in het Nederlands taalgebied. Ze schreef o.a. de bestsellers Vele hemels boven de zevende en Kom hier dat ik u kus. Het wordt nooit beter is haar non-fictiedebuut. Hierin beschrijft ze haar zoektocht naar ‘het beter’, na een traumatische jeugd met seksueel misbruik. Het werd ook beter, maar nooit helemaal goed. Op zoek naar wat haar echt kan helpen, besloot Op de Beeck om zelf therapeut te worden. In Het wordt nooit beter doet ze verslag van dit traject en vertelt ze wat ze daarvan leerde. Ook hoopt ze andere mensen met een trauma te helpen bij het vinden van de juiste hulp.

Ze zat in een ‘diepe donkerte’, die ze moest doorbreken. Ze kampte met onbestemde grote angsten, met zelfhaat, eenzaamheid, eetstoornissen en zelfs zelfmoordneigingen. Het was meer volhouden dan voluit leven. Griet: ‘Om de impasse te doorbreken, begon ik aan de opleiding tot therapeut. Daar ontdekte ik de meerwaarde van ervaren hoe iets écht voelt tegenover louter praten. Ik kreeg steeds meer zin om ook zelf therapie te gaan geven. Dat laat zich goed met het schrijven combineren. Als er een roman dringend wordt, ga ik zeker weer schrijven, maar dat zal nog wel even duren, vermoed ik.’

Foto: Ester Gebuis

Stappen voorwaarts
De keuze om een opleiding tot therapeut te gaan doen, heeft haar ‘ontzettend veel’ gebracht. ‘Het heeft me mee de weg gewezen naar mijn eigen spectaculaire beter, en in contact gebracht met boeiende mensen die ik mag bijstaan in hun traject.’ Ook kreeg ze de kans om te leren van invloedrijke vernieuwers, zoals trauma-expert Bessel van der Kolk en relatietherapeut Esther Perel. Een voorrecht, aldus Griet. Het leverde haar vriendschappen op met experts die haar de weg wezen naar therapievormen die werkelijk voor heling kunnen zorgen.

Drie keer Kester

Met haar dromerige indiepop stond Robin Kester al twee keer eerder op ESNS (Eurosonic Noorderslag), het showcasefestival in Groningen. Haar debuutalbum Honeycomb Shades werd vorig jaar lovend ontvangen.

Drie jaar geleden stond je hier nog als redelijk onbekende artiest. Nu is dat wel anders. Hoe ervaar jij dat?

‘Daar heb ik nog niet zo over nagedacht. Een showcase is altijd weer spannend. Een aantal nummers van mijn nieuwe album speel ik dit jaar op Eurosonic voor het eerst live. Daar heb ik veel zin in, al heb ik ook nog steeds wel last van podiumangst. Die is wel minder dan toen, maar niet heel veel minder. Vorig jaar kreeg ik na de show op Eurosonic weer een paniekaanval.’

Foto: Danique van Kesteren

Je bent eigenlijk ook liever in de studio bezig, toch?

‘Ja, dan kun je lekker schaven en pielen aan de nummers. Dat vind ik het allerleukst. Maar optreden doe ik tegenwoordig wel met meer plezier dan een paar jaar geleden. Met een band erbij voelt het ook minder klein en kwetsbaar. Al gaat er nog wel af en toe een betablockertje in voor een optreden.’

Lutke Krub: Een ode aan de kleine gemeenschap

Het wonderlijke kerstverhaal ‘Lutke Krub’ is een gezamenlijk project van muzikant Spinvis en striptekenaar Hanco Kolk. In Plato geven ze alvast een voorproefje. De NUK sprak het tweetal voorafgaand aan de voorstelling.

'Lutke Krub' is in vele opzichten een klassiek kerstverhaal (inclusief de Drie Wijzen uit het Oosten, die zich laven aan de beste hasj), maar volgens Erik de Jong (Spinvis) gaat het ‘eigenlijk over de samenhorigheid van kleine gemeenschappen die het Echte Wonder zijn.’ Zeventien prachtige iconen van Hanco Kolk en zeven nieuwe liedjes van Spinvis maken het gesammtkunstwerk compleet. Eerder werkten De Jong en Kolk op deze manier samen bij het album/boek Tot Ziens, Justine Keller (2011).

In het bomvolle nieuwe pand van Plato vertelt het tweetal op een donkere, kille donderdagavond voor een opvallend jeugdig publiek over de totstandkoming van het wonderlijke kerstverhaal en de illustraties. De Jong geeft er een korte samenvatting bij en zingt uiteraard een paar liedjes die bij het project horen. Dat een illustratie op de kop hangt (Kolk: ‘Dan gaan jullie ook maar op de kop staan’) en Spinvis een liedje verkeerd inzet, doet niks af aan de onderhoudende vertelling van het duo.

Hoe is het om op tournee te gaan met een kerstverhaal?

Erik: ‘Het is op elke plek weer anders, maar het is altijd leuk. Gisteren waren we in Groningen. Daar komen we sowieso graag. Minder fijn was het dat we door de stromende regen terug naar huis moesten rijden.’ Hanco: ‘Wel grappig was het dat ze geen beamer en projectie hadden en dat we de illustraties toen maar door hebben gegeven aan het publiek.’

The sound of Simon 

De titel van de docu In restless dreams is afkomstig uit de klassieker The sound of silence, maar verwijst ook naar de ontstaansgeschiedenis van het laatste studioalbum van Paul Simon: Seven Psalms.

Hij heeft al een paar geen muziek meer gemaakt als Paul Simon op 15 januari 2019 in een droom een stem hoort zeggen dat hij aan een album, getiteld Seven Psalms, zal gaan werken. ‘Het was een soort meditatie,’ vertelt Simon in de docu. ‘Alles komt puurder binnen als je droomt.’ In de maanden die volgen, schrijft hij, vaak in het holst van de nacht, de teksten voor het album.

 
De liedjes op Seven Psalms zijn ingetogen en spiritueel, met thema’s als geloof, liefde en vergeving. Simons stem klinkt breekbaar, wat de zeggingskracht ten goede komt. Als hij een zangpartij opnieuw wil doen, zegt saxofonist Branford Marsalis, die meewerkt aan het album, ‘Laat de strijd met de tonen erin. Dat is soul!’

Tijdens de opnames van het album verliest de zanger het gehoor aan zijn rechteroor. ‘Misschien had ik een obstakel nodig om meer spiritueel te zijn,’ constateert hij nuchter.

Het opnameproces loopt als rode draad door In Restless Dreams van regisseur Alex Gibney, die eerder docu’s maakte over James Brown, Hunter S. Thompson en Steve Jobs. Gibney volgt Paul Simon in zijn studio, waar hij zingend en tokkelend op zijn gitaar de nuances zoekt voor de nieuwe liedjes. 

De keizer van koning voetbal

In Duitsland weten ze wel raad met hun sporthelden. In de docu Beckenbauer Der letzte Kaiser wordt bijna drie uur lang de loftrompet gestoken.

Een atypische Duitse voetballer, zo wordt hij gekarakteriseerd. Een tegenpool van de ongepolijste Uwe Zeeler, dé topspeler van West-Duitsland ten tijde van de opkomst van Beckenbauer. Met zijn kaarsrechte loop, fijne passing en mooie dribbel is Franz Beckenbauer een toonbeeld van elegantie.

Het handelsmerk van de middenvelder is de trap met buitenkant voet, zoals die bijna achteloos genomen vrije schop in de finale op het WK van 1974 tegen Oranje. Een schitterend ‘buitenkantje’ over de Nederlandse muur, die slechts met de grootste moeite door Jan Jongbloed over de lat getikt kan worden.

Ex-voetballers als Michel Platini, Uli Hoeneß en Jürgen Klinsmann en een rits aan Duitse acteurs, journalisten, schrijvers, vrienden en politici steken in de docu de loftrompet over Beckenbauer. ‘Hij voetbalde alsof hij in een ketel met toverdrank was gevallen’. 

Het NTO laat muzikale dromen uitkomen

Als beginnend muzikant al na tien weken optreden met een heus orkest? Het Nieuw Talent Orkest (NTO) maakt dit mogelijk.

‘Het klinkt misschien ongelooflijk, maar het werkt echt,’ vertelt dirigent Maud Lavrijsen. Zelf leidde ze eerder een succesvol NTO-project in Tienhoven met een groep beginnende muzikanten. ‘Meer dan de helft ging na de eindshow door met muziek maken. Het Nieuw Talent Orkest is het Nieuw Tienhovens Orkest geworden!’

Hetzelfde schuitje

Het NTO is bedoeld voor iedereen die er altijd al van droomde om een blaas- of slagwerkinstrument te leren bespelen. In 2016 was in Friesland de eerste editie, onder de naam ‘Nij Talint Orkest’. Intussen is het NTO al op meer dan 80 plekken in Nederland met succes opgestart. Eind januari is Utrecht aan de beurt, op initiatief van Orkest Tegenwind dat dit jaar haar 40-jarig bestaan viert.

Ode aan de Earring

De combinatie van muziek en persoonlijke verhalen is in deze tijd van het jaar geheid een succesformule. De Earring & ik gaat ook zo te werk, resulterend in een bij vlagen ontroerende docu waarin de verbindende kracht van muziek centraal staat.

Een afscheidsconcert was helaas niet meer mogelijk vanwege de ziekte van gitarist George Kooymans (ALS). En dus besloot journalist Yaël Vinckx fans van de Earring op te roepen om gezamenlijk enkele klassiekers van de Haagse band uit te voeren. Dit in navolging van de docu We are the thousand, waarin 1000 muzikanten het nummer Learn to fly van The Foo Fighters opnemen. De locatie: Ahoy in Rotterdam (en, verrassend: niet Den Haag).

Een ambitieus plan, maar het lukte. Bijna duizend (muzikale) fans van de Golden Earring speelden eendrachtig Twilight Zone, Radar Love, Back Home en Buddy Joe. En het klonk imponerend, in die grote zaal. Documentairemaker Joris Postema nam dit concert als uitgangspunt en liet een aantal fans aan het woord over hun persoonlijke connectie met de band. Dit leidde tot een mooie, bij vlagen ontroerende docu waarin fans openhartig vertellen over aangrijpende gebeurtenissen in hun leven, waarbij de muziek van hun geliefde band als (een soort van) soundtrack fungeerde.

Annie Lennox staat haar mannetje

Je zou haar de vrouwelijke tegenhanger van David Bowie’s personage Ziggy Stardust kunnen noemen: zangeres Annie Lennox in de iconische clip van Sweet Dreams.

Met het korte knaloranje haar, het maatpak en de stropdas is ze een opvallende verschijning in het nummer dat de carrière van The Eurythmics in 1983 lanceerde. Volgens de BBC was de video baanbrekend voor vrouwelijke popsterren, vanwege de krachtige androgyne look van Lennox. En dan te bedenken dat ze er mentaal niet best aan toe was op het moment dat het nummer ontstond.

Na het uiteenvallen van haar -redelijk succesvolle- band The Tourists (en het einde van de relatie met gitarist Dave Stewart) had Lennox nog maar weinig fiducie in een positief vervolg van haar loopbaan. Ze stond zelfs op het punt om terug te keren naar haar geboorteland Schotland. In die stemming zat ze in de studio, toen Stewart uit het niets een vrij basale drumbeat produceerde op zijn synthesizer.

Licht in de droefenis

De aankondiging van een nieuw album van de Kift staat altijd garant voor een flinke dosis voorpret. De Zaanse band weet steevast te verrassen met een originele, handgemaakte vormgeving. En met een aantal nieuwe prachtnummers natuurlijk.

Een sigarendoos, een fotoalbum, gerecycled jute en een heuse ordner vormden eerder de omlijsting van nieuwe albums van de Kift. En Niemandsland is wederom een kunstig werkje geworden. Het album is verpakt in oude briefkaarten (o.a. uit Duisburg en Gorensjka), inclusief handgeschreven kattenbelletjes. Het licht nostalgische gevoel dat de vergeelde ansichtkaarten oproept past goed bij De Kift, waar de weemoed nooit ver weg is.

Al 35 jaar vaart de veelkoppige formatie uit Koog aan de Zaan zijn eigen koers, met een aanstekelijke mix van fanfare, punk en theater. Van tijd tot tijd is er ook ruimte voor enige verstilling. Op Niemandsland gaat de Kift op zoek naar ‘het mooie en het schone in deze zorgelijke tijden, op politiek, maatschappelijk en klimatologisch gebied.’

De zachte zanger

‘Het is een kwestie van geduld,’ dacht schrijver Ralf Mohren toen zanger Jack Poels terughoudend reageerde op zijn voorstel om een biografie te schrijven. En inderdaad, na enige tijd kwam opeens, bijna terloops (‘op de Jack Poels-manier’) het ja-woord.

Er volgden tien gesprekken in de stamkroeg van Poels in America, Boëms Jeu, met als resultaat de kloeke biografie ‘De zachte zanger’ (een typering van Connie Palmen). De rijkelijk meanderende woordenstroom van Poels wordt sporadisch onderbroken door de schrijver, met een korte toevoeging, correctie of nuancering.

Het verhaal is opgetekend in het huis van Poels zelf, die even op vakantie was om bij te tanken. Met lichte tegenzin, want hij is het liefst thuis. Onderwijl de vissen in het aquarium voerend, familiefoto’s aan de muur bekijkend, het kruidenrekje in de keuken bestuderend (Poels kookt graag) en bladerend door de platencollectie, schreef de Zuid-Limburgse Mohren de gesprekken uit.

Rowwen Hèze verwierf voor het eerst enige landelijke bekendheid tijdens carnaval in 1987, met het ludieke protestlied Niks, Stront Niks. Zeker in de beginjaren werd de band nogal eens gelinkt aan de jolijt van carnaval, maar gaandeweg breidt Rowwen Hèze hun feestrepertoire van polka en texmex uit met prachtige ballads.

Utrecht bruist van de nieuwe muziek. Het was weer een jaar vol nieuwe albums, singles en ep’s van eigen bodem. Een greep uit het vat vol lokaal talent.

1. The Yearlings – After all the party years 

Nog een Utrechtse band (na Walker Diver) die al enige jaren aan de weg timmert. Al meer dan twee decennia grossiert The Yearlings in uitgebalanceerde, weemoedige americana met mooie samenzang. ‘2024 is meer dan we aankunnen, maar ‘After All The Party Years’ is een album waarmee we verder kunnen, met onze rug recht en minder naïef,’ zegt de band. De eerste single Medicine Ball gaat over de nacht dat Joe Biden de verkiezing won, vier jaar geleden. Dat waren nog eens tijden …

Drie vragen aan Olaf Koeneman, zanger/gitarist/tekstschrijver bij The Yearlings: 

Is dit jullie meest politiek getinte album?

‘Ja, maar ik zie ons niet als een politieke band. We schrijven over wat we meemaken en wat ons raakt. Grote politieke omwentelingen zijn daar nu eenmaal een prominent onderdeel van geworden.’

After all the party years is wel een schrijnende albumtitel, na de winst van Trump …

‘Inderdaad. Het reflecteert de tijden. Ik zie meer releases met dit soort sombere titels verschijnen. ‘Party on!’ zou gewoon een immorele titel zijn, toch? Al is het meest schrijnende dat voor veel mensen ‘Party on!’ een passendere titel zou zijn in het kader van Trumps winst.

Vind je dat muzikanten zich meer moeten uitspeken over maatschappelijke kwesties?

‘Nee hoor. Ik vind dat elke artiest moet proberen om mooie, betekenisvolle dingen te maken. Er zijn veel manieren waarop je dat kunt doen. Het kan ook helpen om je kop binnen je bubbel te houden en een hele plaat te maken over lieve mensen.’

No satisfaction

Keith bewonderde zijn gitaarspel, Mick was jaloers op zijn vele vriendinnen. Het tweetal zal frontman Brian Jones een paar jaar later in alles overvleugelen.

Begin jaren 60 staat Brian Jones aan de basis van de toekomstige grootste rock ‘n roll band ter wereld: The Rolling Stones. Jones bepaalt de muzikale koers, regelt de eerste optredens en krijgt de meeste fanmail.

Met de komst van manager Andrew Loog Oldham verandert alles. Oldman schuift Richards en Jagger naar voren als bandleiders. Vanaf nu wordt de muziek geschreven door het duo. Meer pop en minder blues, zo moet het worden. Tot grote onvrede van bluesman pur sang Brian Jones. Maar het succes komt snel.

Dennis van Aarssen: ‘Bigband is tijdloos’

Hij stond op het punt om er de brui aan te geven, maar gaf zichzelf nog één kans: deelname aan The Voice of Holland. Als crooner verovert Dennis van Aarssen nu de wereld. ‘Die muziek swingt natuurlijk als een jekko!’

Het zaadje voor zijn toch wel opmerkelijke liefde voor Amerikaanse swing en bigband werd geplant in de auto van zijn ouders. Die zetten de cd Swing When You’re Winning op, waarop de Britse popzanger Robbie Williams klassiekers als My Way en Mr. Bojangles ten gehore brengt. ‘Ik werd spontaan verliefd op die muziek,’ vertelt Dennis van Aarssen. Nu, op zijn dertigste, wordt de in Dordrecht geboren zanger wel de Nederlandse Frank Sinatra genoemd. Hij won twee Edisons en treedt wereldwijd op. In TivoliVredenburg luidt hij met de feestdagen in met zijn eigen bigband, waarmee hij covers van bekende kerstliedjes speelt en nummers van zijn eigen kerstalbum Christmas When You’re Here.

Foto: Eddy Westveer

Wat sprak je als kind zo aan in die muziek?

‘Het was vooral het waanzinnige orkest waarmee Robbie Williams op het podium stond. Op de livebeelden zag je het publiek, netjes gekleed en opgemaakt, dat keurig aan tafeltjes zat te luisteren. Dat vond ik gaaf. En die muziek swingt natuurlijk als een jekko! Pas later kwam ik erachter dat de nummers die Williams met zoveel bravoure zong, zijn geschreven door anderen, zoals Frank Sinatra en Sammy Davis Jr. Ik ben me in hun muziek gaan verdiepen. Sinatra’s manier van zingen is magisch en ongeëvenaard. Hij dwingt je om te luisteren.’

Creatieve chaos

Zelf ervaren hoe het is om ADHD te hebben. Dat kan bij De Grote ADHD Experivaganza van Thomas van Luyn. ‘Hoe groter en overweldigender iets wordt, hoe beter ik kan focussen.’

Duizendpoot Thomas van Luyn is cabaretier, acteur, muzikant, televisieprogrammamaker, schrijver en columnist. Bekend werd hij door zijn imitaties in het tv-programma Kopspijkers. Met Mike Boddé maakte hij de hilarische Mike & Thomas show. Ook is Van Luyn al jarenlang vaste columnist bij de Volkskrant. Geestig beschrijft hij hier zijn gestoei met de dagelijkse beslommeringen.

Je houdt niet echt van interviews he, las ik in een van die columns …

‘Klopt. Ik doe alleen publiciteit als ik ga optreden in het theater. Omdat ik nogal een flapuit ben, ben ik in interviews vaak te eerlijk. Als ik dan later al die dingen teruglees … Aan mijn stem hoor je niet of ik een kwinkslag maak. Ik hou meer van geschreven interviews. Dan kan ik langer nadenken over een formulering.’

Sef On Stage (II)

In een eerdere aflevering van On Stage was rapper Sef te gast met zijn formatie IJsland. Vanavond mag hij zelf zijn favoriete muziekavond samenstellen.

‘Een beetje oncomfortabel en awkard,’ zo omschrijft gastvrouw Froukje de muziek van IJsland. En het is inderdaad niet alledaags wat rapper Sef, Abel (van punkband Hang Youth) en de Antwerpse producer Faisal Chatar laten horen bij On Stage. Gehuld in winterse kleding knalt het drietal hun ontregelende beats en vinnige raps door de Grote Zaal van TivoliVredenburg. ‘Ik hou van hun vibe. Het is hard, het is vet,’ zegt Froukje na afloop tegen een lichtelijk verbouwereerde presentatrice Nadia Moussaid.

Foto: Frank Ruiter

De bandnaam IJsland is geen verwijzing naar de noordelijke eilandstaat, maar refereert aan het kille (politieke) klimaat in Nederland. Op het gelijknamige album, met op de cover een zwarte en een witte schorpioen die elkaar in de staart bijten, windt het rapduo er geen doekjes om: ‘Dit is IJsland, voor de helft weiland, ijskoude ziel, alles glimt, Philipp Pleinland. En als het zes uur is, gaat de deur dicht, want met afgesloten grenzen dan gourmet je toch het lekkerst.’

Muzikale polyglot

Deze maand wordt Nana Mouskouri, de Griekse zangeres met als handelsmerk de zwarte hoornen bril, 90 jaar.

Na een optreden van Edith Piaf in Parijs twijfelt Nana Mouskouri of ze nog wel langer het podium op wil. Huilend loopt ze de Olympia uit, hier kan ze toch nooit aan tippen? En eerlijk is eerlijk: Mouskouri ontbeert de expressieve klasse van de Franse chansonnière. Maar de op Kreta (Chania) geboren zangeres met de zoetgevooisde stem wordt in Frankrijk een bijna even grote ster als Piaf.

Met de schlager Weiße Rosen aus Athen breekt Nana Mouskouri begin jaren 60 door in Duitsland. De beelden van toen tonen een ietwat tuttige, timide en mollige zangeres. Wanneer de Griekse besluit om het toch te gaan proberen in Frankrijk, kiest ze voor een make-over. In korte tijd valt ze tien kilo af en haar uiterlijk (bril en kapsel) wordt gerestyled. Zo ontstaat de Nana Mouskouri zoals we die tot de dag van vandaag kennen.

Perfecte kweekvijver

Het belang van de lokale omroep moet niet onderschat worden. Veel presentatoren zijn er hun carrière begonnen. In NOS 50 jaar Lokale Omroep komen enkele van hen aan het woord. Ook vertelt oud-radiopresentator Sjors Fröhlich (nu burgemeester) over de rol van de lokale media bij het controleren van de macht.

Ben jij ook bij de lokale omroep begonnen?

‘Ik ging als 12-jarige al bij de NCRV aan de slag. Voor die tijd was er nog geen lokale omroep. Wel heb ik bij een piratenzender gewerkt, dat is vergelijkbaar. Mensen konden er ook verzoekplaatjes aanvragen, er werd verslag gedaan van de plaatselijke feestweek en we volgden lokale sportwedstrijden. Op zaterdag ging ik met een cassetterecorder naar de sporthal om een volleybalwedstrijd te verslaan. Jaren later, in 1996, was ik radioverslaggever bij de volleybalfinale van Oranje op de Olympische Spelen in Atlanta. Dus ook voor mij is daar het zaadje is geplant.’

Veel omroepmedewerkers hebben hun eerste meters gemaakt in de lokale journalistiek …

‘Ja, bij de lokale omroep kun je dingen uitproberen en foutjes maken die je op landelijk niveau liever niet maakt. Al moet het streven natuurlijk zijn om ook daar professioneel en journalistiek te werk te gaan. Als beginnend radio- of tv-maker is het belangrijk om jezelf uit te vinden. Welke dingen werken wel en welke niet? De lokale omroep is de perfecte kweekvijver voor journalistiek talent. Voor de nationale media is het dan ook van groot belang dat lokale omroepen blijven bestaan.’

Een CO2 quotum voor iedereen

In de korte film Quotum van animatietrio Job, Joris & Marieke wordt op grappige én confronterende wijze de klimaatcrisis aan de kaak gesteld.

In de film van krap twee minuten krijgt elke wereldburger -verplicht- een app die de CO2 uitstoot bijhoudt. De gevolgen zijn groot als het quotum wordt overschreden. De Nederlandse première van de film is op het Nederlands Film Festival. Na het festival zal Quotum als voorfilm worden vertoond in de Nederlandse bioscopen. In 2014 maakten Job, Joris & Marieke de korte animatiefilm A Single Life, die werd genomineerd voor een Oscar.

Hoe kwamen jullie op dit thema?

Marieke Blaauw: ‘Onze eerdere korte films hadden een filosofische inslag. Deze keer kozen we voor een maatschappelijk thema. We maken ons als lange tijd zorgen over het klimaat en wilden ons talent hiervoor inzetten. Maar we wilden voorkomen dat het een betweterige animatiefilm zou worden. Toen we nadachten over de ecologische voetafdruk, kwam Job (Roggeveen, ook bekend van Happy Camper, red.) met een briljant idee. Je kunt de wereld beschouwen als een taart, waarvan iedereen een puntje krijgt. Het westen neemt altijd een grotere punt dan waar het recht op heeft, maar stel nu dat de taart eerlijk wordt verdeeld? Toen kwamen we uit bij het CO2-quotum.’

Thea Beckman kreeg miljoenen kinderen aan het lezen

Kinderboekenschrijfster Thea Beckman had een sterke connectie met Utrecht. Vivian de Gier schreef een lijvige bio over haar en geeft deze maand literaire theatervoorstellingen, lezingen en rondleidingen in de stad.

De kinderboeken van Thea Beckman (1923-2004) zijn onverminderd populair en worden nog steeds veel verkocht en uitgeleend in de bibliotheek. Haar bekendste boek Kruistocht in Spijkerbroek uit 1973 kreeg een Gouden Griffel, een Europese prijs voor het beste historische jeugdboek en is in vele landen vertaald. Journaliste Vivian de Gier schreef een mooie biografie over het leven van Thea Beckman. ‘Veel mensen zeiden: ze heeft geen interessant leven gehad. Nou, integendeel!’

Wanneer ontstond bij jou het idee voor dit boek?

‘Ik wilde altijd al een keer een biografie schrijven. Al snel dacht ik aan een kinderboekenschrijver uit mijn jeugd, want toen is mijn liefde voor literatuur ontstaan. En Thea Beckman was een van mijn favoriete schrijfsters. Wat ook meespeelde is dat er in de media maar weinig interesse is voor jeugdliteratuur. Er wordt zelfs een beetje op neergekeken. Dat is zonde, want er zijn zoveel mooie jeugdboeken. Ik werd ook getriggerd door mensen die zeiden dat Thea Beckman geen interessante persoon zou zijn om over te schrijven. ‘Dat kan toch niet? Met zo’n oeuvre?’, dacht ik. Bovendien: saaie mensen bestaan niet. Thea Beckman was een markante persoonlijkheid die met veel dingen voorop heeft gelopen.’

Nora Fischer: ‘Wie ben ik als ik niet zing?’    

Mezzosopraan Nora Fischer had de wereld aan haar voeten totdat haar stem het begaf. In de theatervoorstelling De Sprong vertelt ze haar opmerkelijke verhaal.

Lange tijd ging het Nora Fischer voor de wind. Ze groeide op in een muzikaal gezin, met een (Hongaarse) vader die dirigent/componist is en een moeder die blokfluitiste is. De zangeres trad op met grote klassieke ensembles, maar stond ook met eigentijds repertoire op Oerol en Lowlands. Vier jaar geleden begon haar stem te haperen.

Foto: Sarah Wijzenbeek

Wat gebeurde er precies?

‘Ik raakte de controle kwijt over mijn zangstem en heb een hele tijd niet kunnen zingen. Het begon met de hoge E en breidde zich uit naar de D en de C, maar wat er eigenlijk speelde was dat ik vast was komen te zitten in een verstikkend perfectionisme. Ik ontwikkelde zoveel faalangst dat ik tegen een totale blokkade aanliep. ’Hoe is het mogelijk’, dacht ik, ‘dat iets wat is ontstaan vanuit plezier kan ontaarden in zoveel angst en onzekerheid?’’

Wanneer ontdekte je dat het echt niet meer ging?

‘Het was niet een specifiek moment. Het begon ermee dat ik een noot iets te laag intoneerde, en dat iemand daar tijdens een opnamesessie iets over zei. Omdat dit me vrijwel nooit overkwam, schrok ik ervan en wilde ik absoluut voorkomen dat het nog eens zou gebeuren. Dan ga je er natuurlijk extra op letten en gaat het juist mis. Het is een langzaam proces geweest dat zich als een grote olievlek verspreidde. Er ontstonden barstjes in mijn zelfvertrouwen. Ik werd onzeker op het podium en kreeg angstbeelden van wat er mis kon gaan. Zo kun je jezelf helemaal vastdraaien. Van dat soort gedachtes had ik nooit eerder last gehad.’