Nora Fischer: ‘Wie ben ik als ik niet zing?’    

Mezzosopraan Nora Fischer had de wereld aan haar voeten totdat haar stem het begaf. In de theatervoorstelling De Sprong vertelt ze haar opmerkelijke verhaal.

Lange tijd ging het Nora Fischer voor de wind. Ze groeide op in een muzikaal gezin, met een (Hongaarse) vader die dirigent/componist is en een moeder die blokfluitiste is. De zangeres trad op met grote klassieke ensembles, maar stond ook met eigentijds repertoire op Oerol en Lowlands. Vier jaar geleden begon haar stem te haperen.

Foto: Sarah Wijzenbeek

Wat gebeurde er precies?

‘Ik raakte de controle kwijt over mijn zangstem en heb een hele tijd niet kunnen zingen. Het begon met de hoge E en breidde zich uit naar de D en de C, maar wat er eigenlijk speelde was dat ik vast was komen te zitten in een verstikkend perfectionisme. Ik ontwikkelde zoveel faalangst dat ik tegen een totale blokkade aanliep. ’Hoe is het mogelijk’, dacht ik, ‘dat iets wat is ontstaan vanuit plezier kan ontaarden in zoveel angst en onzekerheid?’’

Wanneer ontdekte je dat het echt niet meer ging?

‘Het was niet een specifiek moment. Het begon ermee dat ik een noot iets te laag intoneerde, en dat iemand daar tijdens een opnamesessie iets over zei. Omdat dit me vrijwel nooit overkwam, schrok ik ervan en wilde ik absoluut voorkomen dat het nog eens zou gebeuren. Dan ga je er natuurlijk extra op letten en gaat het juist mis. Het is een langzaam proces geweest dat zich als een grote olievlek verspreidde. Er ontstonden barstjes in mijn zelfvertrouwen. Ik werd onzeker op het podium en kreeg angstbeelden van wat er mis kon gaan. Zo kun je jezelf helemaal vastdraaien. Van dat soort gedachtes had ik nooit eerder last gehad.’

Je carrière verliep ook vlekkeloos tot dan. Kritiek zul je niet vaak gehad hebben …

‘Nee, ik zat in een raketcarrière en kreeg altijd positieve feedback. Alles ging goed, ik zeilde overal doorheen. Dat ik een natuurtalent was en de wind altijd mee had, is ook een valkuil geweest. Een ‘blessing and a curse’. Zo lang alles goed gaat is het leuk, maar ik bleek niet opgewassen tegen een bepaalde druk. Je kunt het vergelijken met ademhalen. Iedereen weet hoe het moet totdat je erover na gaat denken.’

Wat heb je gedaan om je stem terug te krijgen?

‘Van alles: bètablokkers, zangles, therapie tegen podiumangst. Maar het probleem bleek dieper te zitten. Ik moest even afstand nemen van alle dingen die ik me mezelf oplegde. Ook tijdens de therapie was ik alleen maar bezig met: ‘Ik moet weer kunnen spelen.’ En: ‘Wie ben ik als ik niet zing? En wie vindt me dan nog aardig?’ Mijn leven hing er van af. We identificeren ons teveel met wat we doen. Ik moest mijn eigen identiteit lostrekken van die van ‘de zangeres’.

Wanneer besloot je je verhaal te delen in het theater?

‘Ongeveer vier jaar ben ik onder de radar gebleven. Wel ben ik dingen op gaan schrijven, puur voor mezelf. Acteur en theatermaker Titus Muizelaar begeleidde me bij het schrijven, waar ik talent voor bleek te hebben. Na twee jaar bleek er een voorstelling in te zitten die ook voor andere mensen iets zou kunnen betekenen. Ik deed een try out voor een kleine groep en die reageerde heel enthousiast. Pas dit jaar ben ik echt het podium opgegaan.’

Kun je iets meer over de voorstelling vertellen?

‘Ik vertel chronologisch mijn levensverhaal en laat ongefilterd zien wat er daadwerkelijk in mijn innerlijke wereld omging. Dat ik altijd bang ben geweest voor de oordelen van anderen bijvoorbeeld, als kind al. Ook laat ik audio- en videofragmenten zien van mezelf, zingend. De ene keer word ik nostalgisch als ik die beelden zie, een andere keer ben ik blij dat ik dit niet meer hoef te doen. Ik vertel erbij wat er op die momenten door me heen ging. Van buitenaf lijkt het of ik nergens last van heb en ongedwongen sta te zingen. Het verhaal loopt door totdat ik vastloop en een nieuwe manier zoek om in het leven te staan.’

Hoe reageerden je collega’s?

‘Zij zijn dankbaar dat ik dit verhaal naar buiten breng. Voorafgaand aan de voorstelling heb ik met veel collega’s gepraat. Er lopen ongelooflijk veel mensen rond met hetzelfde probleem. Maar er wordt nooit over gesproken. Er waait een stil monster door de klassieke muziekwereld. De druk en het perfectionisme zijn heel hoog. Het wordt als zwak gezien als je daar moeite mee hebt. Je hoeft geen muzikant te zijn om je in mijn verhaal te herkennen. De boodschap is universeel: Kies voor het leven, het plezier en de creativiteit in een maatschappij met veel prestatiedruk. En probeer altijd het kinderlijke plezier te behouden.’

Zing je weer af en toe?

‘Ja, een beetje in Splendor, een klein podium in Amsterdam dat ik samen met 50 muzikanten run en waar je veel kunt uitproberen. Maar ik ben nu vooral bezig met verhalen vertellen en dat bevalt me heel goed. Het is het meest betekenisvolle dat ik ooit gedaan heb.’

Eerdere publicatie in Uitagenda Utrecht