La douce France

Het is alweer enige tijd geleden dat ik in Frankrijk was. Jaren terug ging er bijna geen zomer voorbij dat ik er niet verbleef voor een (korte) vakantie, maar intussen is het alweer zo’n tien jaar geleden. Een speciale reden is er niet, het is zo gelopen. Hoe dan ook, fijn om er weer terug te zijn.

Dyon

Opvallend weinig verkeer is er op onze eerste dag richting Zuid-Frankrijk. Op sommige momenten zie ik voor mij op de weg, en in de achteruitkijkspiegel, geen enkele auto rijden. En het is toch echt zondag, redelijk aan het begin van de vakantie, Route du Soleil. Je hoort ons niet klagen.

De tussenstop betreft een eenvoudig hotel langs de snelweg, vlakbij Dijon. De hoofdstad van het departement Côte-d'Or tuften we vroeger met het gezin in onze Deux Chevaux en (later) Citroen GS, onderweg naar Port de la Selva vlak over de grens met Spanje, steevast voorbij. Nu is er wel tijd voor een kort bezoek.

En Dijon blijkt een verrassend mooie, sfeervolle stad te zijn met een middeleeuws centrum, mooie vakwerkhuizen en gezellige terrassen. De tijd om er lang te verpozen is er helaas niet, maar een potje pittige moutard uit Dijon en een glas (witte) Bourgogne Aligoté en (rode) Pinot Noir in ons hotel maken de (voormalige) francofiel in mij al een beetje wakker.

Oog voor extravagantie

Casablanca Records speelde begin jaren 70 een belangrijke rol bij de opkomst van disco. Het label had een goed oog voor extravagante acts, zoals Village People, Donna Summer en Kiss.

Labelbaas Neil Bogart had eerder bij Buddah Records de bubblegummuziek bekend gemaakt bij het grote publiek. Ook soul- en funkartiesten als The Isley Brothers, Curtis Mayfield en Bill Withers zaten in zijn stal. Bij Casablanca Records stond de disco centraal.

Was er een speciale reden voor Blokhuis Extra om juist nu een uitzending over Casablanca Records te maken?

Eindredacteur Ivar Snoep: ‘50 jaar geleden bracht Casablanca Records het eerste album van Kiss uit. In datzelfde jaar maakten ze de 16 minuten durende versie van Love to love you baby van Donna Summer. En afgelopen zomer was het 45 jaar geleden dat I was made for loving you van Kiss op 1 stond in de top 40. Maar eigenlijk zijn het allemaal excuses om zoveel mogelijk maffe beelden van flamboyante acts te kunnen laten zien, zoals Kiss, Village People en Parliament.

Rondje Oud-Zuilen

Op een en dezelfde dag signaleerde journalist Machiel Coehorst twee filmploegen – voor een bierreclame en voor de serie Dertigers – in het wandelgebied rondom Oud-Zuilen. Reden om er zelf ook weer eens op pad te gaan.

De wandeling van ongeveer 5 km begint bij de Parel van Zuilen, een restaurant annex concertzaal met mooi terras aan de Vecht. Tot 1954 fungeerde dit voormalige landhuis nog als gemeentehuis van Zuilen, dat toen nog zelfstandig was en bestond uit en oud en nieuw gedeelte. Nieuw Zuilen werd de Utrechtse stadswijk Zuilen, Oud-Zuilen bleef een zelfstandige gemeente.

De Parel van Zuilen is ook af te huren voor feesten en bruiloften: ‘Het huwelijksbootje nemen wij letterlijk. Je kunt hier varend aankomen,’ meldt de website.

Ik loop zuidwaarts, langs de buigende knotwilgen aan de rivier. Dit seizoen groeit er volop kattenstaart, berenklauw en ooievaarsbek tussen de bomen. Spetterende en kwetterende zwanen, ganzen en eenden zorgen voor een kakafonie aan geluid, vooral als ze gevoerd worden. Een fuut zwemt een eindje met me mee, totdat hij kopje ondergaat en uit beeld verdwijnt.

Muziek van niemand: De Niemanders

Met Donnerwetter en Shaking Godspeed maken Rocco Ostermann en Wout Kemkens voornamelijk alternatieve rock. Maar de twee Achterhoekers hebben ook een sociaal muziekproject: De Niemanders.

Op hun debuutalbum uit 2020 gingen De Niemanders de muzikale samenwerking aan met gedetineerden. Als ‘embedded musicians’ speurde het tweetal gevangenissen af naar bijzondere verhalen en muzikanten, op zoek naar de kantelpunten en sleutelmomenten in de levens van hen die de verkeerde keuzes hebben gemaakt. Samen met een aantal muzikale gedetineerden namen ze een album op.

Voor de opvolger bezochten ze, met producer Rick Wiegerinck, azc’s door het land, op zoek naar muzikaal talent. Dat leidde tot een bijzondere mix van afrobeat, desert rock, psychedelica en alternatieve rock. Een gesprek met een van de initiatiefnemers, Wout Kemkens.

Gruttogek

De documentaire ‘Vogels kun je niet melken’ is een mooi portret van een hechte Friese boerenfamilie die lastige keuzes moet maken.

Even denk je naar een aflevering van Jiskefet te kijken. Een grote, kale man doet ergens in een weiland het geluid van een grutto na. De man blijkt boer Bote te zijn, die samen met zijn gezin een boerderij bestiert in het Friese Tjerkwerd. De grutto is voor hem minstens zo belangrijk als zijn boerenbedrijf. En dat leidt tot fricties.

Bij zijn boerderij heeft boer Bote een stukje grond ingericht om het leven voor de weidevogel zo aangenaam mogelijk te maken. Met wormpjes, extra bewatering en kuilen houdt hij het gras elk jaar in perfecte conditie. Ook zitten er voor de grutto veel nuttige kruiden en insecten. Het ‘vogeltjesland’ van boer Bote is een van de laatste plekken in Friesland waar de vogel nog kan overleven.

‘Bied kinderen in de klas moeilijke boeken aan!’

Anne Steenhoff bedacht een methode om haar klas aan het lezen te krijgen. De belangrijkste lessen: bied intelligente boeken aan, verleng de leestijd naar een half uur en verban het begrijpend lezen.

Dat Nederlandse kinderen in vergelijking met andere Europese landen een bijzonder lage leesvaardigheid hebben, is al lang geen nieuws meer. Een hoofdreden is er niet aan te wijzen, zegt Anne Steenhoff: ‘Alleen voor de leerkrachten heb ik al tien tips!’ Ze schreef het boek ‘Een lui letterland. Maar zo krijgen we kinderen weer aan het lezen.’

Foto: Angeliek de Jonge

Wat was voor jou de voornaamste reden om dit boek te schrijven?

‘Dat was het moment dat ik tijdens het leeskwartiertje op mijn vingers werd getikt door mijn stagebegeleider. Ze zei: ‘Heb je niet iets beters te doen dan ook te gaan lezen?’ Dat vond ik heel raar. Dit was toch het idee van samen lezen in de klas? Toen ben ik gaan kijken hoe mijn collega’s dat deden. En wat bleek? Die gingen in dat kwartier kopietjes maken en lessen voorbereiden.’

Twee schrijvers gebroederlijk op het podium

Samen met zijn broer Aad staat de Utrechtse schrijver Koos Meinderts zondag op de planken van De Engelenzang aan de Nieuwegracht. Onder de titel Stapelbedbroers leest het duo voor uit eigen werk.

‘Verhalen en gedichten van weemoed en verlangen; romantisch realisme over onze ouders en jeugd, over schrijvers en boeken, over liefde en dood. En heel soms sijpelt het wereldnieuws door,’ zo luidt de aankondiging. De NUK sprak met schrijver Koos Meinderts in zijn woning in Tuindorp.

‘Mijn jongere broer is scheidend directeur van het Literatuurmuseum in Den Haag. In zijn vrije tijd schrijft hij ook gedichten. Dit jaar verscheen zijn tweede bundel ‘Toch nog onverwacht’. Omdat er op dat moment ook een boek van mij uitkwam, besloten we er een dubbelpresentatie van te maken,’ vertelt Meinderts.

Twee broers samen op het podium, ging dat meteen vanaf het begin goed?

‘Ja, we delen een interesse in muziek, kunst, theater en literatuur. Dat schept al een band. We zijn er allebei van overtuigd dat ons werk interessant is om voor te lezen. De vraag was of het op het podium overeind blijft. Dat blijkt zo te zijn, want de reacties tot nog toe zijn heel positief. Intussen hebben we ook in Zutphen en Den Haag op het podium gestaan. Vroeger als kind konden we elkaar wel vermoorden trouwens, gelukkig hebben we dat niet gedaan.’

Expositie 125 jaar KNLTB
‘Tennis zit mentaal en fysiek prachtig in elkaar’

De liefhebber van tennis zal deze maand zeker aan zijn trekken komen in Galerie Waterbolk aan de Schoutenstraat. Tot 29 juni is hier nog de expositie 125 jaar KNLTB te zien.

Bij binnenkomst krijgt de bezoeker meteen een mooi beeld van twee generaties van het Nederlandse tennis. Aan de muur hangen -naast elkaar- krantenartikelen van de legendarische Wimbledonfinale van Betty Stöve in 1977 tegen Virginia Wade, en die van de recente (dramatische) nederlaag van Tallon Grieksspoor op Roland Garros, tegen Alexander Sverev.

‘Tennis zit mentaal en fysiek prachtig in elkaar,’ zegt galeriehouder Niek Waterbolk (79). ‘Het balletje kan net zo rollen dat het mentale gedeelte wint. Wat meestal het geval is, al moet je fysiek natuurlijk ook in orde zijn.’

Een paar dagen geleden was de opening van de expo. Een andere Nederlandse tennislegende, Louk Sanders, was daarbij aanwezig. ‘Hij werd acht keer achter elkaar Nederlands kampioen, van 1974 tot 1981,’ vertelt Waterbolk. Waterbolk is een groot tennisliefhebber én –kenner en lepelt de feitjes achter elkaar op. ‘Kijk, dit is het eerste lawn tennis racket uit 1875, een Wingfield. De snaren zijn gemaakt van schaapsdarmen.’

Jeugdige overmoed 

In mei 1997 verdronk Jeff Buckley (30) in een zijrivier van de Mississippi. Schrijver/muzikant Auke Hulst schreef voor zijn boek Motel Songs (2017) een kort verhaal én een lied over de betreurde muzikant, beide getiteld: Last Goodbye at Wolf River.

Fan van het eerste uur dus?

‘Zeker. Ik weet nog goed dat de single Grace uitkwam. Die klonk totaal anders dan de dingen die je toen op de radio hoorde, zoals 2 Unlimited en 2 Brothers on the 4th Floor. Complex en toegankelijk tegelijk, en met veel energie. En met een vocale acrobatiek, zonder dat het aanstellerij was. Buckley zong in dienst van de emotie die hij wilde overbrengen. Toen hij overleed was ik een jaar of 20. Zijn dood maakte veel indruk.’

De oorzaak is lange tijd omgeven geweest door mysterie …

‘Ja, de geruchten gingen dat hij in kennelijke staat was, of nog erger. Die zijn later allemaal ontzenuwd. Het was een ongeluk, maar wel geboren uit overmoed. Toen hij -met zijn kleren aan- ging zwemmen in een zijrivier van de Mississippi, werd hij meegesleurd door een sterke onderstroom. Pas een week later is hij, een paar honderd meter verderop, gemummificeerd en verwikkeld in waterplanten, teruggevonden. Je blijft je wel afvragen waarom hij zo roekeloos is geweest.’

In de stemming 

Een koor met jonge mensen, opgericht na groot verlies. Dat is ‘In de Stemming’. De koorleden vonden steun en troost in het zingen met elkaar, maar zijn inmiddels uitgegroeid tot een hechte groep zangers. ,,Ik vind het heel waardevol om samen te vieren en te lachen, maar ook om samen te rouwen.

Nee, Koor In de Stemming zingt echt niet alleen klassiek repertoire. Ook liedjes van Spinvis, Coldplay en Ramses Shaffy komen voorbij. ,,Aan het begin hadden we daar wel eens discussies over, maar de koorleden en dirigent waarderen het nu juist dat we niet alleen klassieke muziek, maar ook pop, folk en close harmony zingen,’ vertelt een van de oprichters (en voorzitter) van Koor In de Stemming, Marlise Huijzer.

Lief cadeau 

Foto: Angeliek de Jonge

Eerst maar eens terug naar dat begin. Koor In de Stemming is een initiatief van vijf oud-leerlingen van de Stichtse Vrije School in Zeist. Inmiddels is dit uitgegroeid tot een koor met meer dan zestig leden. Het koor werd opgericht door vriendinnen die troost vonden in het muziek maken met elkaar. Na het overlijden van een gezamenlijke vriendin en de broer van Marlise, vonden zij veel steun bij elkaar door samen te zingen.

The great pretender  

Freddie-The Final Act concentreert zich op de laatste jaren van de zanger van Queen die in 1991 overleed aan Aids.

Het is een pijnlijk moment in de docu: de constatering dat Freddy Mercury waarschijnlijk nog geleefd zou hebben als hij een paar jaar later besmet zou zijn met hiv. Tegen die tijd zijn er namelijk medicijnen ontwikkeld die het mogelijk maken om te blijven leven met de ziekte.

Mercury stierf echter al op 45-jarige leeftijd aan de gevolgen van Aids. Pas op de dag voor zijn overlijden meldt hij de wereld dat hij besmet is met hiv. ‘Zo gaf hij de mensen een wapen om erover te praten,’ vertelt Brian May. Behalve de gitarist van Queen komen ook drummer Roger Taylor, Freddie’s zus Kashmira Bulsara en een aantal vrienden van Mercury aan het woord.

'Weemoed speelt zeker een rol' 

De laatste jaren speelt de Vlaamse zanger Raymond van het Groenewoud graag in Nederland. Dat is weleens anders geweest. ‘Lange tijd werd mijn muziek hier beschouwd als popie-jopie. Nu is de appreciatie er weer.’

Vorig jaar verscheen alweer het zeventiende studioalbum van de zanger van klassiekers als Je veux de l’amour, Meisjes en Liefde voor muziek. Ook op zijn laatste plaat wisselen vrolijke rocksongs en ontroerende ballads elkaar af. Raymond van het Groenewoud, de beminnelijke Belg met Nederlandse roots, is niet weg te denken uit het muzieklandschap van de lage landen.

Om te beginnen: hoe gaat het met u?

‘Er is nog genoeg motivatie om door te gaan. Alles wat met muziek te maken heeft, is vrijwel een plezier voor mij. Maar alles wat met verplaatsingen te maken heeft, doe ik met lange tanden. De huidige verkeersproblematiek ervaar ik als een gekkenhuis. In september ga ik me daarover beraden en neem ik een tijdje geen optredens aan. Maar geen zorgen hoor: het is maar een pauze.’

Leonards lofzang

Met Avalanche Quartet maakte Henk Hofstede (Nits) mooie bewerkingen van songs van Leonard Cohen. Het lied dat centraal staat in de docu Hallelujah - Leonard Cohen, a Journey, a Song stond echter nooit op het repertoire.

‘Het is zeker niet mijn favoriete nummer van Leonard Cohen,’ vangt Hofstede aan in zijn woning in Amsterdam. ‘Ik was dan ook niet meteen geïnteresseerd in een documentaire over Hallelujah. Maar hij is toch erg goed, ook al omdat hij niet alleen over dat lied gaat.’

Maar geen Hallelujah voor Hallelujah dus, wat jou betreft?

‘Nee, Cohen heeft veel betere nummers geschreven. De melodie vind ik niet ijzersterk. Liedjes als Who by fire en Take this waltz zitten veel beter in elkaar. Maar wat me vooral tegenstaat is de productie met die synths. Cohen wilde zijn stijl moderniseren. Zijn zoon Adam adviseerde hem om dat met synths te doen. Daarom had Cohen op reis altijd een keyboard met ritmebox mee. Pas veel later krijgt Hallelujah, tijdens live-uitvoeringen, de juiste kleur. Met Avalanche Quartet was het ook altijd leuk om liedjes van Cohen te ontdoen van hun omgeving. Een sobere band paste het best bij zijn stem en songs.’

Het momentum pakken

Jarenlang zorgde het Summer Darkness festival in de Utrechtse binnenstad voor een parade van fraai uitgedoste gothic en wave adepten. Elf jaar na de laatste editie is er met Momentum een doorstart.

Tot diep in de nacht staat de Helling in het teken van ‘dansbare melancholie in alle zwarttinten, van poëtische glamgoth tot industriële EBM en van hedendaagse postpunk tot eighties new wave’. Organisator Kees de Brouwer (die ook al actief was bij Summer Darkness): ‘Met drie live acts en drie dj’s die toongevend zijn in dit genre pakken we het momentum.’ De Brouwer blijkt tevens vrijwilliger bij de brandweer. Wanneer we hem aan de lijn hebben, wordt hij net opgeroepen ...

Het momentum lag even bij de brandweer?

‘Ja, als de pieper gaat ben ik weg. Dat geldt ook voor dit gesprek. Er was brand in een slaapkamer in een dorp hier in de buurt (De Brouwer woont vlakbij Doetinchem, red.). Gelukkig viel het mee en was de brand snel onder controle.’

Halve eeuw ongrijpbaar

In 2026 bestaat Gruppo Sportivo 50 jaar. Prima aanleiding voor een docu over de Haagse band, met zanger Hans Vandenburg als vertrouwd aanspreekpunt.

Had die docu er niet al veel eerder moeten zijn?

‘Eigenlijk wel, maar ik ben blij dat er in Nederland eindelijk weer eens aandacht is voor Gruppo. De VPRO heeft ooit al eens een docu over ons gemaakt, maar die is nooit uitgezonden. De crew was over de kop geslagen in Italië en daarom te laat voor de montage en uitzending. Die docu, Musica Pop genaamd, is wel te zien op YouTube.’

Foto: Dingena Mol

Beter laat dan nooit. Hoe denk je over die titel ‘Het is nu te laat om te stoppen’?

‘Die titel is wel grappig, maar niet echt passend. Op onze leeftijd stop je niet meer vrijwillig, maar word je gedwongen om ermee op te houden. Iedereen krijgt wel iets. De laatste tijd zijn veel van mijn collega’s ziek geworden.’

Liever te lief

Met de Parade-voorstelling Zie de mens zoekt theatermaker Tim Schouten uit of het mogelijk is om van iedereen te houden. ‘Misschien kunnen we wat dichter bij elkaar komen in deze gepolariseerde samenleving.’

Tim Schouten is van vele markten thuis. Hij stond op het podium bij theatergezelschappen als Orkater, maakt zijn eigen voorstellingen bij Dear T, en is acteur en presentator op tv. Zo kun je hem kennen van Flikken Rotterdam en Checkpoint. Ook stond hij vier keer met een voorstelling op de Kinderparade.

Foto: Casper Koster

Met Zie de mens maakt hij zijn Paradedebuut voor volwassenen. Toch spelen ook kinderen hierin weer een grote rol. Samen met Dax, Lente en Abel, alle drie tussen de 10 en 12 jaar, onderzoekt Tim of het mogelijk is om, tegen alle polarisatie in, de mens te zien in iedereen. In je ouders, vrienden en buren – dat lukt vast wel. Maar hoe zit dat bij iemand die je niet kent? De dakloze waar je altijd omheen loopt? Degene met wie je ruzie hebt? Een oorlogszuchtige dictator als Poetin? Tim: ‘Ik denk dat volwassenen hierin iets kunnen leren van kinderen.’

Blikje haring

De muziekpers was vernietigend, de tijdsgeest zat tegen en er was relatiestress; een wonder dat Abba nog acht jaar heeft bestaan.

De kritiek is niet mals, na de grote doorbraak met ‘Waterloo’ op het Songfestival in 1974, met name in hun thuisland. ‘Vorig jaar maakte jullie nog een lied over elkaar opbellen (”Ring Ring”, red.) en dit jaar een over 40.000 gedode mensen,’ schampert een Zweedse tv-journalist. ‘Te commercieel’ en ‘muziek van plastic’ zijn nog milde kwalificaties. De band wordt vanwege de strakke, zilverkleurige glitterpakjes vergeleken met ingeblikte haring. Ook in Engeland is de pers weinig complimenteus: Abba staat voor luminous shit.

‘Progressieve bewegingen noemden ons zelf de antichrist,’ zegt Björn, terugblikkend in de documentaire Against the Odds. Nee, het is niet gering wat de band in de begintijd te verstouwen krijgt. Interviewers hengelen vooral naar privékwesties en artikelen hekelen het commerciële succes. Sommige journalisten maken het wel erg bont; een van brengt – notabene op een persconferentie – de billen van Agnetha ter sprake. Feministe Germaine Greer daarover: ‘Schandalig dat er nooit naar hun muziek werd gevraagd.’

De houten boeken van Christine (86)

Over de hele wereld zijn haar unieke, houten boeken te vinden. Verzamelaars laten er speciaal vitrines voor bouwen. En ook al is de Utrechtse kunstenaar Christine Langerhorst al 86, aan stoppen denkt ze nog lang niet.

In haar voortuin staat een enorme boomstronk, afkomstig van een duizendjarige eik uit Zuid-Frankrijk. ‘’Die boom staat daar nog steeds. Af en toe laat hij een dikke tak vallen, zoals deze.’’ Enkele van de houten objecten die ze exposeert in haar huis in Oog in Al zijn gemaakt uit deze eik.

Foto: Angeliek de Jonge

Ook andere boomsoorten liggen ten grondslag aan haar kunstwerken, zoals de acacia, de gouden regen en de catalpa. ‘’Dit houten boek is ontstaan uit de ‘Napoleon-esdoorn,’’ vertelt ze. ‘’In de tijd van Napoleon werd die boom op de Maliebaan als schietschijf gebruikt. Hij was tot aan het hart beschadigd en vormde voortdurend nieuw hout om de beschadigingen heen.’’

Dansen uit woede

Een gevierde, dove flamencodanseres die opeens uit de openbaarheid verdwijnt. In La Singla: De stille flamenco gaat kunstenaar/filmregisseur Helena Kaittana op onderzoek uit. ‘Als ze danste, leek het alsof ze de duivel wilde uitbannen.’

Op haar 17e is La Singla (Antonia Singla Contreras) al een grote naam in de flamencowereld. De danseres treedt wereldwijd op, staat net als Paco de Lucia geprogrammeerd op het gerenommeerde Festival Flamenco Gitano en wordt vereeuwigd door de schilders Dali en Miro.

Een paar jaar eerder speelt ze in de film Los Tarantos, ‘de flamencovariant van Romeo en Julia’, die wordt genomineerd voor een Oscar. Op het hoogtepunt van haar carrière stopt La Singla opeens met optreden en lijkt ze van de aardbodem verdwenen. Wat is er gebeurd?

Het dak eraf

Aan bravoure geen gebrek bij de 18-jarige Jim Kerr. Na afloop van het eerste optreden met de Simple Minds in Glasgow zegt hij: ‘We zijn te goed om genegeerd te worden.’

Het megalomane heeft altijd wel een beetje aan de Schotse zanger gekleefd, zeker vanaf de megahit Don’t you (forget about me). In de docu Simple Minds: Everything is possible toont Jim Kerr zich echter een beminnelijke en geestige begin-zestiger. En hij heeft gelijk gekregen.

Met zijn eerste band Biba-Rom speelt hij -tijdens een kinderfeestje- Heroin van The Velvet Underground. Kinderen beginnen te huilen en na een kwartier wordt de stekker eruit getrokken. ‘We hebben wel voor het eerst opgetreden,’ vertelt Kerr lachend.

Nieuw jasje voor Plaatboef 

Sinds begin dit jaar heeft de Plaatboef in Utrecht een nieuwe eigenaar: Jorrit van Hall. De Rotterdammer nam het stokje over van Nico, die de tweedehands platen- en cd zaak aan de Oudegracht bijna 40 jaar onder zijn hoede had.

‘Hij was er wel klaar mee,’ vertelt Van Hall. ‘Dat was ook te zien, op sommige platen zaten nog stickers met een bedrag in guldens.’ Eind vorig jaar deelde Nico aan Van Hall mee dat hij wilde stoppen met de winkel. ‘Hij had de huur al opgezegd en vroeg mij of ik zijn collectie wilde overnemen voor de Plaatboef in Rotterdam, waar ik ook eigenaar ben.’

Foto: Angeliek de Jonge

 Toen Van Hall voor de deur stond van de Plaatboef in Utrecht, was hij meteen verkocht. ‘Er scheen een klein zonnetje over de Oudegracht en ik wist: ‘Dit ga ik voortzetten!’ Een telefoontje met de huisbaas was genoeg om de plannen te wijzigen. ‘Nico was heel blij met mijn beslissing. Het is toch een soort kindje van hem. En ik was blij dat ik al die oude spullen niet mee hoefde te sjouwen naar Rotterdam haha.’

Plaatjes op maandag: De Luisterbar

Op het kleine podium zitten twee mannen in fauteuils, sfeervol belicht, omringd door kamerplanten, met naast zich een platenspeler. Met gesloten ogen, lichtjes wiegend met hun hoofd, luisteren ze naar muziek. Welkom bij de maandelijkse Luisterbar in de Utrechtse stadsschouwburg.

Terwijl de laatste experimentele jazztonen nog klinken, kijkt interviewer Milan van Keulen toe hoe zijn gast een nieuwe plaat uitzoekt. Die gast is de Utrechtse gitarist, componist en producer Quanza. Aan de hand van zijn favoriete muziek vertelt hij over zijn muzikale voorbeelden. Welke nummers hebben hem geïnspireerd en waarom? Zo’n vijftig man, voornamelijk jongeren, horen het ontspannen aan, een drankje binnen handbereik.

Zomergasten

Het concept De Luisterbar beleeft inmiddels zijn tweede jaargang. Milan, zelf ook muzikant, is de initiator. Hij maakt deel uit van het Utrechtse DJ-collectief Kardi Paseyan. Elke eerste maandag van de maand gaat hij in gesprek met lokale talenten. Dat kan een muzikant zijn, maar ook een producer, of eigenaar van een platenzaak. Zij nemen de bezoekers van De Luisterbar mee in hun muzikale wereld.

Nieuwe oogst

Met grote regelmaat verschijnen in de stad echte muzikale parels. Van folk en postpunk tot blues en hiphop: vijf recente albums van eigen bodem.

1. Igor – Kind aan zee

Mooie titel van een rapalbum dat in alles afwijkt van de standaard hiphop. Igor (Herder) rapt wel degelijk, maar de songs van de conservatoriumstudent zijn klassiek gearrangeerd. De jonge Utrechtse muzikant produceerde alle liedjes zelf. Met studiegenoot, en violist Noah Hassler-Forest bedacht hij de 

strijkarrangementen. Door de cello’s (van Laurence Gaudreaux en Joshua Herwig) klinkt Kind aan Zee als ‘moderne kamermuziek’. Muzikaal waaiert het alle kanten op, er komt ook (ingetogen) pop, funk en jazz voorbij. Kyteman Hiphop Orchestra was voor Igor een belangrijke inspiratiebron. Niet zo vreemd dus dat de vader van Colin Benders zijn manager is. Thema van dit album: ‘Een poging om het vermogen tot verwonderen vast te houden’.

Het is niet heel gebruikelijk dat een conservatoriumstudent een rapalbum maakt …

‘Nee, maar voor deze plaat heb ik juist gebruik gemaakt van de diversiteit op het conservatorium. Je loopt de aula binnen en daar speelt een symfonieorkest. Zo kom je er vanzelf mee in aanraking. Ik ben ook nooit gebonden geweest aan één muziekstijl.’

Het magisch realisme van Cape Sleep

Onder zijn eigen naam had Kim Janssen al behoorlijk wat succes in binnen- en buitenland. Binnenkort verschijnt het album Video Days met zijn nieuwe band Cape Sleep. De Nuk sprak met de Utrechtse muzikant. ‘Sommige liedjes op het nieuwe album zijn jaren oud, die hebben al verschillende levens geleid.’

De liedjes op zijn eerste twee albums worden gekenmerkt door een pastoraal en folky geluid, met invloeden uit de klassieke muziek en gezongen met een hoge fluisterstem. Zijn vorige album Cousins (2017) bevat al iets meer uptempo songs. En Video Days, de eerste plaat die Kim Janssen uitbrengt onder de naam Cape Sleep, klinkt weer een stukje uitbundiger, met referenties naar de softrock uit de jaren 70 en synthipop uit de jaren 80.

Gebleven is de mooie inkleuring van de liedjes. Deze keer wordt Kim Janssen bijgestaan door o.a. Marien Dorleijn (Moss), harpist Remy van Kesteren, bandleden van Klangstof en Paul Jacob Cartwright (eerder werkzaam voor Father John Misty), die voor de orkestarrangementen zorgde. ‘Video Days is minder autobiografisch dan zijn eerdere werk, maar bevat liedjes met sprookjesachtige verhalen vol met personages die van plaats naar plaats zwerven,’ meldt het persbericht.

Legendarische diamant

Van oprichter van Pink Floyd tot kluizenaar. Het mysterie Syd Barrett wordt niet volledig doorgrond in de Arte documentaire, maar dat is helemaal niet erg.

Op het moment dat Pink Floyd ‘Shine on You Crazy Diamond’ opneemt, een ode aan Syd Barrett, loopt hij opeens de studio binnen. De bandleden hebben hem al zes jaar niet gezien. Door zijn ultrakorte haar, afgeschoren wenkbrauwen, forse postuur en vreemde gedrag wordt hij aanvankelijk niet herkend.

Begin jaren zestig is Barrett voor het oog een zorgeloze, rijkelijk getalenteerde muzikant en kunstenaar. Met zijn vrienden (waaronder Roger Waters en David Gilmour) speelt hij in diverse bands. Barrett staat alom bekend als excentriek. Op feestjes kan hij zomaar ineens verdwijnen. En hij heeft een typische manier van lopen: op zijn tenen, een beetje huppend, zodat hij van ver is te herkennen.

Uit een van zijn bands ontstaat Pink Floyd. Een psychedelische rockband die al snel bekend werd in het uitgaansleven van de Londense underground. LSD doet haar intrede en de optredens worden steeds unieker, met kunstige lichtprojecties en Barrett die zijn gitaar bespeelt met een Zippo-aansteker.

Verliefd op de trombone

Met haar inventieve jazzkwartet N∆BOU stond Nabou Claerhout al op het North Sea Jazz Festival. Op Transition in TivoliVredenburg speelt de Vlaamse tromboniste in een ensemble van vijf trombonisten en een driekoppige ritmesectie. ‘Ik wil graag nieuwe dingen uitproberen.’

Niet veel kinderen zullen op hun achtste kiezen voor de trombone. De Vlaamse Nabou Claerhout (30) deed dat wel. ‘Toen mijn vriendinnetjes naar de muziekschool gingen, zei ik tegen mijn moeder: “Dat wil ik ook!” Ze vond het een goed idee, onder één voorwaarde: ik moest verliefd worden op een instrument.’

Foto: Johan Jacobs

Hoe word je verliefd op een trombone?

‘Het toenmalige vriendje van mijn zus was drummer en liet me dvd’s zien met concerten. Zo kon ik zelf ontdekken welke instrumenten er zijn. Ik was meteen onder de indruk van de trombone, met die imponerende schuif. Het is een rijk instrument, je kan er alle kanten mee op. Je kunt er warm en zacht op spelen, maar ook heel kordaat, met de penetrerende klank van een trompet. Het mondstuk van een trombone is breder, qua trilling van de lip beheers je de lagere regionen zo beter. Pas jaren later begreep ik de opmerking van mijn moeder. Als je geen verliefdheid voelt voor een instrument, is het spelen moeilijk vol te houden. Je moet er zoveel tijd mee doorbrengen. Tegenwoordig heb je voor kinderen plastic trombones die minder zwaar zijn. Zelf heb ik leren spelen op een trombone voor volwassenen, maar ik kan nog steeds niet wat ik allemaal zou willen kunnen.’

Een doodgewone diva

Wars van uiterlijk vertoon, maar met een fluweelzachte stem. De melancholieke morna van Cesária Évora is wereldwijd geliefd. ‘Met haar stem en persoonlijkheid pakt ze iedereen in.’

‘Film je mijn voeten? Dat kost wel een paar centen,’ zegt Cesária Évora in 2003 tijdens de opname van het album Voz d’amor waarmee ze een Grammy zal winnen. Ze neemt een trekje van haar sigaret. ‘Met of zonder schoenen? Daar zit wel een prijsverschil in. De een heeft meer wratten,’ zegt ze lachend. Je hoort het Beyoncé niet zo snel zeggen in een docu.

Blootvoets optreden was haar handelsmerk. Het album La Diva aux Pieds Nus (1988) is het eerste album dat ze in Frankrijk opneemt, het land waar ze de meeste populariteit zou genieten. ‘Prima titel,’ zegt ze, ‘want ik hou niet van schoenen. Mijn platen worden overal goed verkocht, dus die kunnen prima op eigen benen staan.’

In Frankrijk wordt Cesária Évora begin jaren 90 vergeleken met Billy Holiday en Edith Piaf. Ze staat op de voorpagina van de Libération en van het album Miss Perfumado worden er in het land 200.000 verkocht. Haar bekendste lied, Sodade, is dan op alle radiozenders in Frankrijk te horen.

Ierse pub: donker bier en nieuwe vrienden

In bijna elke grote stad vind je wel een Ierse pub. In Utrecht zijn er drie. Wat maakt de pub zo populair, behalve natuurlijk de Guinness en de Ierse muziek? We namen een kijkje in de oudste van de stad: O’Leary’s.

Door de tekst op de voordeur voel je je meteen welkom: ‘There are no strangers here, just friends you have yet to meet!’ Het bordje hangt er al sinds de opening, in 1995. ‘Het is ons motto,’ roept Adrian, eigenaar van O’Leary’s aan de Adelaarstraat, boven de uitbundige Ierse liveband uit. ‘Twee koppels die in een Ierse pub naast elkaar zitten spreken elkaar aan. In een Nederlandse kroeg zie je dat niet zo snel.’

Samen met zijn moeder, Ann O’Leary, opende Adrian het café 29 jaar geleden op Koninginnedag. Een slimme keuze, want de zaak liep meteen helemaal vol en de Guinness vloeide rijkelijk. Tegenwoordig runt Adrian de zaak in z’n eentje, maar voor advies wendt hij zich nog altijd tot zijn moeder. Net als hij woont ze boven de kroeg. ‘Alle beslissingen over de zaak gaan in goed overleg, bijvoorbeeld als er een nieuwe bank of tafel gekocht moet worden,’ vertelt Adrian.

Keizer van de reggae

Marley is een prachtige docu over het veel te korte leven van het gelijknamige reggae-icoon uit Jamaica, die mensen wereldwijd inspireerde door zijn engagement, charisma en tijdloze songs.

Je kunt je afvragen wat Bob Marley gevonden zou hebben van het nummer ‘Haile Selassie’ van Raymond van het Groenewoud. Over de reggaebeat was hij vast te spreken geweest, de tekst (‘Een zeiker ja dat was-ie’) had hij waarschijnlijk minder gewaardeerd. De voormalige Ethiopische keizer (1892-1975) werd door de aanhangers van ‘bevrijdingsreligie’ Rastafari, met Bob Marley als meest fervente voorvechter, beschouwd als de wedergeboorte van Jezus.

Wellicht zag Bob Marley in Haile Selassie ook de vader die hij nauwelijks gekend had, een ‘witte man uit Engeland’, die werkte voor de regering en ‘vaak op een paard zat in het Britse leger in India.’ Marley’s moeder was van Afrikaanse afkomst en dus was Bob (echte naam: Robert Nesta) een halfbloed. Tijdens zijn jeugd werd hij om die reden achtergesteld en moest hij vaak het zware werk opknappen.

Van bioscoop de Olympia naar de Sunset Boulevard

De Utrechtse schrijver Rob van Scheers bundelde zijn mooiste verhalen over Hollywood van de afgelopen 35 jaar. Hij sprak er o.a. met Martin Scorcese, Steven Spielberg, Sharon Stone en Jane Fonda. ‘Het is een luilekkerland als je van verhalen houdt.’

In 1988 reisde Van Scheers voor het eerst naar Hollywood om regisseur Paul Verhoeven te interviewen voor zijn biografie. De aankomst op het vliegveld van LA is hem altijd bijgebleven. ‘Dat vliegveld is zo ontworpen dat je je in een sciencefictionfilm waant. Je voelt je als een gelande alien,’ vertelt hij.

Het aangename klimaat (‘altijd 32 graden’), de architectuur, de muziekclubs, de palmbomen en hotel Carmel by the sea deden de rest. ‘Het is een luilekkerland als je van verhalen houdt.’ Op een geleende racefiets van Verhoeven tufte Van Scheers door de heuvels van Hollywood om er mooie verhalen op te tekenen.

Waarom is Hollywood zo interessant voor een schrijver?

‘Het is een wereld apart. Op iedere hoek ligt een verhaal. Er wonen maar weinig mensen die er geboren zijn, 80 % is afkomstig van de midwest. George Clooney was ooit vertegenwoordigen en postbode. En Brad Pitt werkte als koelkastverhuizer. Ze vertrokken naar Hollywood om hun geluk te beproeven. Dat soort verhalen vind ik mooi.’

Een olifant van porselein

Na tweemaal op Noorderslag gespeeld te hebben, staat Elephant dit jaar voor het eerst op Eurosonic. De Rotterdamse indiefolkband grossiert in oprechte liedjes met een positieve boodschap. ‘Negatieve mensen zijn er al genoeg.’

Ja, dat vinden ze zeker leuk: een interview met de VPRO Gids. Onder één voorwaarde: de complete band moet aanwezig zijn. ‘We zijn een collectief en dat willen we bewaken. En we willen niet dat anderen gaan bepalen wie het gezicht van de band wordt,’ legt zanger/gitarist Frank Schalwijk uit.

Dat ze dit uitgangspunt serieus nemen, blijkt ook uit de hoes van hun laatste album ‘Shooting for the moon’. Wie er wat speelt, of wie er zingt op de tien nummers van de plaat, staat niet vermeld, net zo min als de namen van de muzikanten. Frank: ‘Wij zijn Elephant.’

En dus schuiven alle vier de bandleden aan: Frank Schalkwijk (gitaar en zang), Michael Broekhuizen (gitaar en zang), Bas Vosselman (gitaar, bas en zang) en Kaj van Driel (drum). Locatie: de woning van Bas en Michael in Ridderkerk, op het erf van het tuinbouwbedrijf dat wordt gerund door de stiefvader en moeder van Michael. Vijftig meter verderop is de oefenruimte van de band, in een soort bar pal naast de tuinderskas. Tijdens corona mochten ze er gratis repeteren en ze zijn er gebleven.

It’s only Rock ’n Roll (but I like it)

Tijdens een kerstspelletje met de familie kreeg ik de vraag wie of wat mijn favoriete artiest/band is. Tom Waits had ik al eerder geantwoord (‘Met wie zou je wel eens 24 uur opgesloten willen zitten in een lift?’), dus ik moest iets anders bedenken. 

‘Dat zijn er zoveel,’ zei ik om tijd te rekken. ‘Hangt ook van het moment af.’ Ik dacht aan Nick Cave, David Bowie, Lou Reed, Radiohead, dEUS, JJ Cale, Jimi Hendrix eventueel. ‘De Rolling Stones’, zei ik. ‘Had ik niet verwacht’, zei mijn zus. Nee, ik ook niet eerlijk gezegd.

Een paar dagen later bezocht ik in Groningen de tentoonstelling Unzipped. Die afspraak stond al een tijdje, dus dat was toeval. Zoals verwacht was het zeer onderhoudend. Dat begon al met de beelden van het legendarische optreden in het Kurhaus uit 1964, toen de band na een paar nummers het podium verliet omdat het publiek de zaal kort en klein sloeg. De stoeltjes van het chique etablissement vlogen letterlijk door de lucht. De Stones maakte wel het een en ander los in die tijd, dat werd nog maar eens duidelijk.

Een groot wonderkind

In Long Promised Road maken we een roadtrip met Brian Wilson, het gekwelde creatieve genie achter The Beach Boys. Kenner en fan Berend Dubbe bekeek de documentaire voor de VPRO Gids. ‘Hij is zo kwetsbaar en eerlijk, zonder sterallures. Hij is alleen maar muziek.’

‘Vanaf de eerste minuut zat ik al met tranen op de bank. Dat gebeurt vaak als ik hem zie,’ vertelt Berend Dubbe. Dubbe (oud-drummer van Bettie Serveert en later musicerend onder de naam Bauer) is een groot fan en kenner van The Beach Boys. Op verzoek van de gids bekeek hij de docu over Brian Wilson. ‘Hij is zo kwetsbaar en eerlijk, zonder enige sterrendom-allures. Hij is alleen maar muziek.’

Regisseur Brent Wilson (geen familie) koos ervoor om Rolling Stone journalist Jason Fine en Brian Wilson, die bevriend zijn met elkaar, samen in een auto te zetten. Met Jason achter het stuur bezoekt het tweetal plekken in Los Angeles die belangrijk zijn geweest voor Brian Wilson. Zo stappen ze uit bij het strand Paradise Cove, waar de foto op de albumhoes van het eerste The Beach Boys album, Surfin’ Safari (1962), werd geschoten. Ook wordt er halt gehouden bij het ouderlijk huis van Wilson en bij de woning van zijn in 1998 overleden broer Carl, zanger en gitarist van The Beach Boys.

Een gitaar met de zweetdruppels van Mick Jagger

Een gitaar gemaakt van de houten vloer van het oude TivoliVredenburg-theater, hoe bijzonder is dat? Gitaarbouwer Dave den Hartog maakte er zelfs twee. ‘Grote kans dat de zweetdruppels van Mick Jagger er in zitten!’

Dave Den Hartog is aannemer van beroep, maar in zijn vrije tijd bouwt hij gitaren. Tot voor kort deed hij dat in Leusden, tegenwoordig in de omgeving van Leeuwarden. Toen hij vernam dat atelier Noest in Utrecht sleutelhangers maakt van de houten vloer van het oude TivoliVredenburg-theater, dacht hij: ‘Hoe vet zou het zijn om daar een gitaar van te maken?’

Hoe reageerden ze bij TivoliVredenburg op dit idee?
‘Ze vonden het geweldig! Dat hadden ze zelf nooit bedacht. Het hout van de oude vloer lag in een depot in de kelder. Mondjesmaat werd het, alsof het goud was, versleept naar atelier Noest om er sleutelhangers van te maken. Via mijn zoon, die daar werkt, ben ik in contact gekomen met TivoliVredenburg. Ik mocht ook een stukje hout meenemen uit de kelder. Precies genoeg om twee gitaren van te maken, en nog wat kleine dingetjes.’

Een explosief karakter

Frank Zappa staat niet alleen bekend als markant componist en muzikant. Hij was ook zeer politiek geëngageerd, zo toont de docu die Alex Winter over hem maakte, simpelweg ‘Zappa’ getiteld.

Meermaals overwoog Frank Zappa, al dan niet serieus bedoeld, om zich kandidaat te stellen als president. Maar het idee om vier jaar in het Witte Huis te moeten wonen, vervulde hem met afschuw. Voor filmmaker Alex Winter was Zappa's politieke betrokkenheid een belangrijke reden om deze documentaire te maken. ‘Dat waren geen praatjes voor de bühne. Hij sprak met grote kennis van zaken,’ vertelt Winter in een eerder interview met deze gids.

Het is dan ook niet toevallig dat de docu begint met een optreden in Praag uit 1991, ter gelegenheid van het vertrek van de Sovjettroepen twee jaar eerder. Zappa stond op goede voet met president Václav Havel van het toenmalige Tsjechoslowakije, die hem zelfs benoemde tot zijn cultureel adviseur. ‘Dit is het pas het begin van jullie nieuwe toekomst in dit land,’ zegt Zappa tegen het publiek. Die voorspelling bleek helaas niet van toepassing op de muzikant zelf. Het optreden in Praag is zijn laatste opgenomen show, voordat hij in 1993 veel te vroeg, op 53-jarige leeftijd, overleed aan prostaatkanker.

Oudegrachtconference: ‘tis fokking worst!’

Onder begeleiding van stadscomedian Hans Gommer nemen drie Utrechtse comedians tijdens de jaarlijkse Oudegrachtconférence de Utrechtse samenleving op de hak in 'De stand van Utrecht'. Een klein voorproefje.

Hans Gommer

Wie/wat is het meest dankbare onderwerp/voorwerp van spot in Utrecht?
‘Er zijn onderwerpen genoeg in Utrecht: studenten, de ingepakte Domtoren, fietsen, de Utrechtse crompouce! Overal betaald parkeren. Dingen waar mensen zich aan ergeren zijn fijne onderwerpen om op de hak te nemen. En een persoon: tsja, dan neem ik vooral mijzelf op de korrel. Want hoe hilarisch is het dat de Utrechtse stadscomedian in Houten woont!’

Wat is typisch Utrechtse humor volgens jou?

‘In Utrecht blijf je altijd jong, want het maakt niet uit hoe oud je bent of wat je achtergrond is, je zal altijd een Jochie of Wijffie zijn. Is dat humor? Nee, maar wel fijn toch?’

En de beste grap over Utrecht?
‘Dan moet je toch echt naar 'De stand van Utrecht' komen.’

Wie is volgens jou de grappigste Utrechter en waarom?
‘Ja duh dat is natuurlijk de Utregse stadscomedian Hans Gommer, met Henk Westbroek als goeie 2e. Een grapje natuurlijk, de grappigste Utrechter is Herman Berkien, een legende!’

Zinderende emoties bij Nathalie Merchant

In Koninklijk Theater Carré gaf Nathalie Merchant een optreden dat de bezoekers nog lang zal heugen, zowel vanwege de emotionaliteit als het muzikaal vertoon.

Theater Carré is een prachtige zaal, maar door de smalle gangetjes en doorgangen ontstaat er, vlak voor het aanvangstijdstip, onderweg naar het balkon een fikse opstopping. Gelukkig is iedereen op tijd binnen als Nathalie Merchant het podium betreedt, blootvoets, de lange grijze haren los en met een wijde rok aan die functioneel blijkt te zijn. Aan uiterlijk vertoon doet de zangeres uit New York niet. Haar liedjes staan centraal en die zijn al mooi genoeg.

Foto: Steve Curf

Stem als handelsmerk
Het laatste album van Merchant Keep your Courage is mooi, maar op sommige momenten ook wat over-geproduceerd, met name door de al te aanwezige violen. In de setting van vanavond, met een bijzonder fraaie begeleiding van piano, accordeon, gitaren, drums, bas en strijkerskwartet komen de liedjes beter tot hun recht. Onnadrukkelijker en intiemer.

De zangeres zet in met een paar oudere liedjes uit haar repertoire. Het prachtige ‘Lulu’ wordt gevolgd door het folky ‘Nursery Ryme of Innocence and Experience’, afkomstig van een van haar eerste albums. Al vrij snel komt prijsnummer ‘Motherland’ voorbij, het mooi wiegende lied dat iedere keer weer ontroert. Aan de hoge tonen waagt ze zich vanavond niet.

Eindelijk zijn stem gevonden

In zijn muzikale project Happy Camper laat Job Roggeveen zijn teksten zingen door bekende Nederlandse artiesten. Op het laatste album The both of us is voor het eerst zijn eigen stem te horen.

Ooit was Job Roggeveen leadzanger in de indie popband Omski. Vanwege uiteenlopende ambities viel de formatie uit elkaar. ‘Omdat ik mijn vaste groep om me heen kwijt was, voelde ik me kwetsbaar. Het voelde veiliger om mijn persoonlijke liedjes door anderen te laten zingen. Ik ben op zoek gegaan naar gastzangers, als een soort bescherming om me heen. Dat project werd Happy Camper.’

Waarom durfde je opeens niet meer te zingen?
‘In mijn jeugd heb ik een soort perfectionisme ontwikkeld. Mijn moeder zong in een professioneel koor, dus de standaard lag hoog. Ook werd er veel gepraat over genieën en getalenteerde mensen. Het presteren stond centraal, niet het plezier van muziek maken en creativiteit. Die druk zit dat plezier soms in de weg. Terwijl muziek ook iets magisch moet zijn.’

Hoe is Happy Camper ontstaan?
‘Ten tijde van de Omski trad ik ook op in een chanson-duo. De combinatie van de indie pop van Omski en chansons is Happy Camper geworden. Maar de melodieën voor Happy Camper waren veel uitdagender dan de popliedjes die ik eerder schreef. Omdat ik mijn stem nog niet genoeg kende, en er eigenlijk ook niet tevreden over was, vroeg ik andere Nederlandse artiesten om mijn liedjes te zingen. Als eerste heb ik Bouke Zoete, zanger van The Kevin Costners, benaderd. 

 Altijd verliefd gebleven op Morgan

Van een schuchtere zangeres die melancholische folkliedjes op akoestische gitaar speelde, is Ane Brun in twintig jaar veranderd in een zelfbewuste frontvrouw met een stevige band aan haar zijde. Innemend is ze altijd gebleven, zo blijkt ook vanavond in TivoliVredenburg.

Onlangs verscheen alweer het twaalfde album van de Noorse zangeres, getiteld Nærmere. Na jarenlang de wereld rondgereisd te hebben voor optredens, zingt ze op dit album voor het eerst in haar moedertaal. In 2003 kwam haar debuut uit, Spending time with Morgan. Vanavond in de Ronda viert Ane Brun dat ze twintig jaar in het vak zit. Al klinkt dat wellicht een beetje raar, bijna geringschattend, voor een muzikant: ‘in het vak zitten’.

Innemend
Aan het begin van het optreden refereert ze aan haar optreden in het oude Tivoli, nog aan de Oudegracht in Utrecht, van twintig jaar geleden. Ze trad toen solo op, alleen met haar akoestische gitaar Morgan (‘Daar was, en ben ik nog steeds verliefd op’) en moest ze nog een drempel over om haar persoonlijke liedjes en plein public ten gehore te brengen. Vanavond blijkt dat Ane Brun in al die jaren is veranderd in een zelfbewuste frontvrouw. Nog steeds innemend, dat wel, en wars van kapsones.

Michelle David dacht dat ze superwoman was

De in Utrecht woonachtige Michelle David kreeg haar muzikale opvoeding in de kerk, maar zingt over haar eigen levenservaringen. ‘Ik wil het leven van een vrouw in deze tijd overbrengen. Wie heeft er geen geliefde verloren? Of een ziekte gehad? Ik heb dat allemaal ervaren.’

Met haar grote zonnebril en opvallende afrokapsel is de Amerikaanse zangeres eenvoudig te traceren in het Gegeven Paard, het horecagedeelte van TivoliVredenburg. Meermaals stond ze op de planken in het Utrechts muziekcentrum. ‘In de Pandora heb ik opgetreden, in Cloud Nine en in, hoe heet die grote zaal ook weer? De Grote Zaal ja, daar ook. Het is altijd fijn om hier te spelen.’

Foto: Marie-Jose Eldering

Via theaterproducent Henk van der Meijden belandde David in Nederland. ‘Hij vroeg me om te zingen in een musical. Dan moest ik wel regelmatig op en neer reizen. Ik besloot hier te gaan wonen en werd verliefd op Nederland.’ Via Nieuw-Vennep en Amsterdam kwam ze een paar jaar geleden in Utrecht terecht. Het bevalt haar prima. ‘Er hangt hier een fijne culturele sfeer, met veel jeugdige energie.’

Grutto!

Ecoloog en filmmaker Ruben Smit, bekend van Wad en De nieuwe wildernis, volgde de met uitsterven bedreigde vogel des vaderlands in zeven landen.

Dat de grutto zo populair is in Nederland, begrijpt filmmaker Ruben Smit wel. ‘De weidevogel weerspiegelt het karakter van de Nederlan­der. Hij is luidruchtig, oppor­tunistisch en ondernemend. En met zijn lange snavel en lange poten past hij heel goed bij het Nederlandse polderlandschap.’

De filmmaker raakte tijdens het filmen voor zijn driedelige documentaire Grutto! vooral gecharmeerd van diens mimiek: ‘Aan de ogen, snavel en houding van de kop kun je zien of een grutto boos is, of in paniek. Die emoties zie je minder bij andere vogels. Qua expressie neigen grutto’s meer naar de zoogdieren. Al moet je natuurlijk wel oppassen dat je niet al te “antropomorf” naar een vogel kijkt en er te veel menselijke eigenschappen op projecteert.’

Tot halverwege de vorige eeuw was Nederland een mekka voor de grutto als broedgebied. Tegenwoordig houdt de populariteit van de vogel geen gelijke tred met zijn populatie; in de afgelo­pen tachtig jaar is het aantal broedende grutto’s met ruim tachtig procent gedaald.

Op zoek naar een eigen stem

Opeens durfde zanger/componist Job Roggeveen niet meer te zingen. En dus vroeg hij een aantal bekende Nederlandse zangers voor de liedjes van zijn project Happy Camper. Op zijn laatste album zingt hij wel zelf. ‘Alsof je als regisseur van een film opeens de hoofdrol gaat spelen.’

In zijn eerste band Omski was Job Roggeveen nog gewoon de zanger. Toen deze ophield te bestaan, begon de Utrechter in 2011 met Happy Camper: ‘De liedjes die ik schreef werden complexer, een beetje chansonachtig,’ vertelt hij. Een probleem: hij durfde ze niet zelf te zingen. ‘Ik had het idee dat je als zanger geschoold moest zijn om dergelijke liedjes te kunnen zingen.’

Roggeveen legde de lat hoog voor zichzelf. ‘Ik vond ik dat ik alles zou moeten kunnen zingen en blokkeerde. Thuis werd vroeger veel klassieke muziek gedraaid. Mijn moeder zong in een professioneel koor. De kwaliteit van zang was heel belangrijk.’ De liedjes die Roggeveen schreef voor Happy Camper waren melodisch gezien te ingewikkeld voor hem. Hij ging op zoek naar gastzangers.

Wonderschoon optreden van PJ Harvey

Het optreden van PJ Harvey in Paradiso is van een ongekende schoonheid. Alles klopt vanavond: de zang, de intensiteit, de sfeer en de melodische pracht van haar liedjes.

Het verwachtingsvolle geroezemoes zwelt aan tot een donderend applaus als PJ Harvey om stipt acht uur het podium van Paradiso betreedt dat tot de nok gevuld is. Haar Nederlandse fans hebben ruim zeven jaar moeten wachten voordat ze weer eens in het land te bewonderen was. Dertig jaar geleden stond ze voor het eerst in Paradiso, als bozige 23-jarige rockartiest. Vanavond is het heel anders.

Feeërieke glimlach
Vorig jaar stond de Britse muzikante nog op Crossing Border, maar niet als muzikante. In Den Haag droeg ze voor uit haar roman Orlam. De teksten van haar laatste album I Inside the old year dying zijn gebaseerd op deze roman in dichtvorm en gaan over haar jeugdjaren op een boerderij in het Engelse graafschap Dorset. Veel liedteksten zijn geschreven in het plaatselijk dialect.

Gekleed in een wit gewaad en met een feeërieke, enigmatische glimlach die het hele optreden niet van haar gezicht zal wijken, vangt PJ Harvey aan met het eerste nummer van haar laatste album, het broeierige ‘Prayer at the Gate’. Als enige van de band wordt ze omgeven door een krans van licht. Met een loepzuivere kopstem en begeleid door bedaarde drums en zachte synths zingt ze die wondermooie openingstrack van I Inside the old year dying.

Amelisweerd is het waard

Voor veel Utrechters is Amelisweerd dé plek om te ontsnappen aan de drukte van de stad. Een mogelijke verbreding van de A 27 hangt al jaren als het zwaard van Damocles boven het bos. Met het project Ameliswaardig wil Het Huis van Betekenis een dialoog aanwakkeren over deze kwestie.

Tekenaars van het Huis van Betekenis (‘een broedplaats waar illustratoren onder meer werken aan getekende reportages voor veelal maatschappelijk relevante projecten’) is gevraagd om betrokkenen bij de problematiek rondom Amelisweerd te interviewen en deze gesprekken te bewerken tot een getekende reportage. Illustrator Albert Hennipman is een van initiatiefnemers van dit project. ‘Met dit project willen we het verleden, heden en de toekomst van Amelisweerd uitlichten.’

Dat is een mooi streven. Hoe is dit idee ontstaan?
‘Het project Ameliswaardig past binnen de dingen die we met het Huis van Betekenis doen op het gebied van klimaatverandering. Zo deden we eerder bij de theatervoorstelling ‘Onder de rook van Hoogovens’ een project over Tata Steel. Daar hebben we oud-werknemers en wijkbewoners geportretteerd, in ruil voor een tekening. Ook Ameliswaardig gaat over de impact van de mens op de natuur. We bekijken de problematiek rondom Amelisweerd vanuit verschillende perspectieven. Op deze manier willen we polarisatie tegengaan. Wij nodigen het publiek uit om mee te tekenen en mee te praten over een Ameliswaardige toekomst en gaan zo de dialoog aan.’

Feest voor de doden

Kleurrijke maskers, dansende skeletten, bloemen en griezelschminck: op Dia de Muertos vieren de Mexicanen de dood én het leven. Ook in Utrecht wordt stilgestaan bij deze dag. Carlos Jacques Anderson, frontman van de band Lo Moloko: ‘Het is één groot feest, zonder scheiding tussen muzikanten en publiek.’

Een keer per jaar zetten de Mexicanen de poort open voor hun doden. Op Dia de Muertos, 1 en 2 november, komen jong en oud samen op begraafplaatsen om overleden familieleden te herdenken. Op een uitbundige manier, met veel bloemen, muziek, eten en drank. Ofrenda’s (altaren) bij de mensen thuis, met foto’s, wierook en lekkernijen, moeten de vertrokken zielen overhalen om tijdelijk terug te keren voor dit feest met de levenden.

‘Voor Mexicanen is het heel belangrijk om tijdens Dia de Muertos met de familie samen te zijn en onder ogen te zien dat we uiteindelijk allemaal ooit zullen sterven,’ vertelt Carlos, zanger/gitarist van Lo Moloko, een muzieknatencollectief met wortels in de Mexicaanse, Chileense, Spaanse, Italiaanse en Portugese culturen. ‘We beschouwen de dood niet als iets engs, maar als een natuurlijk proces dat bij het leven hoort.’

Muziek voor de ziel

Vergankelijkheid is een groot thema in het werk van Bach. Deze maand kun je hoop en troost putten uit vier van zijn meditatieve cantates, die mooi passen bij Allerzielen.

Het is inmiddels traditie: de Nederlandse Bachvereniging die een concert geeft met Allerzielen, de dag waarop we overleden dierbaren herdenken. ‘Mensen gaan minder vaak naar de kerk, maar hechten wel aan rituelen en zingeving,’ vertelt artistiek medewerker Marloes Biermans. ‘Allerzielen heeft niet voor iedereen meer een religieuze betekenis, maar kan wel een dag zijn om stil te staan bij leven en dood. Daarom zijn er ook zoveel klassieke concerten rond deze tijd. Het is een thema dat mensen blijkbaar toch aanspreekt.’

Wereldleed
Allerzielen valt midden in de herfst, als de bladeren vallen. Een periode waarin mensen zich vaak extra bewust zijn van de vergankelijkheid, aldus Marloes. Waarom passen juist de cantates van Bach zo goed bij deze herdenkingsdag? ‘Veel van zijn vocale werken gaan over genieten van het leven én het verlangen om te sterven, om zo dichter bij God te komen. Ook als je niet religieus bent, kun je veel in de cantates vinden. Bach was een meester in het muzikaal weergeven van emoties die komen kijken bij universele thema’s als vergankelijkheid. Een cantate als Weinen Klagen Sorgen Zagen gaat over het leed in de wereld en kun je ook relateren aan dingen die vandaag de dag spelen, zoals de oorlog in Oekraïne.’

Bij de beesten af

De Beesten, de debuutroman van Gijs Wilbrink die eind vorig jaar verscheen, werd overladen met lof en is inmiddels toe aan de veertiende druk. Een week geleden werd bekend dat het boek op de longlist staat voor de Boekenbon Literatuurlijst 2023. Tijd dus voor een uitgebreid gesprek met de Utrechtse schrijver, die opgroeide in de Achterhoek.

Acht jaar maar liefst deed Gijs Wilbrink erover om zijn kloeke roman over de kleurrijke, niet per se deugende familie Keller af te ronden. ‘Ik ben er niet acht jaar onafgebroken mee bezig geweest hoor. In de tussentijd ben ik gewoon blijven werken als websiteprogrammeur. Ook heb ik in 2015 een schrijfcursus gevolgd in Utrecht. Maar ik heb het boek vaak weggelegd, omdat ik er niet meer in geloofde. Wie zat er nu te wachten op een roman over de Achterhoek?’

De recente boerenprotesten hebben de populariteit van zijn roman goed gedaan, zegt hij. ‘Het is niet direct een positieve associatie met de streek, maar mensen zijn wel nieuwsgieriger geworden naar wat zich daar allemaal afspeelt. Ook zijn er nog maar weinig boeken geschreven over De Achterhoek. Mijn roman kwam wat dat betreft op een goed tijdstip uit.’

Wanneer is het idee gaan rijpen voor deze roman?
‘Toen ik een korte tijd in Macedonië woonde, ging ik reflecteren op Nederland. En dan met name op de Achterhoek, waar ik ben opgegroeid, en op Utrecht, waar ik nu meer dan mijn halve leven woon. Ik ging die twee met elkaar vergelijken en kwam tot de conclusie dat de Achterhoek veel meer als een mysterieus gebied wordt gezien, met meer geheimen. In die tijd keek ik ook veel naar Amerikaanse plattelandsseries, zoals Fargo en True Detective, met van die tankstationnetjes waar je liever niet terecht komt en allerlei sketchy figuren. Zo’n verhaal wilde ik situeren in mijn geboortestreek, de Achterhoek dus. Met veel mystiek, bossen, mist en modder.’