(weer) Verliefd worden op de aarde

Een virtuele basisschoollerares leidt de bezoeker van de expo Op aarde bij Sonnenborgh langs al het mooie van de natuur. ‘De mensen moeten weer verliefd worden op de aarde.’

Docente Elin gaat op zoek naar een nieuw verhaal om haar leerlingen te helpen de klimaatcisis anders te benaderen. ‘Na het geven van een opdracht aan haar klas schrok ze van de dystopische kijk die de kinderen hadden op de wereld,’ vertelt hoofd marketing en communicatie Emma Vendel.

Elin neemt je (via oortelefoons die bezoekers opzetten na binnenkomst) mee in haar werkkamer en werkplaats, waar ze aan dat verhaal bouwt. Dat doet ze in de vorm van installaties die al je zintuigen aanzetten. ‘Door haar ogen zie je de grootheid van het heelal, voel je de aarde onder je voeten, vlieg je mee met de grutto’s en schiet je even wortel naast de bomen in het park,’ luidt de uitnodigende tekst op de website.

In Sonnenborgh is het gebruikelijk om de blik naar buiten te richten, naar de sterren, de zon en de maan. Vendel legt uit: ‘Je kunt niet alleen naar het heelal kijken zonder onze eigen planeet erbij te betrekken. Veel mensen kijken niet meer met verwondering naar de aarde en dat willen we met deze expo veranderen.’ Ze vervolgt: ‘Het is een filosofische ontdekkingsreis langs verhalen, kunst en wetenschap over het klimaat en onze relatie met de aarde. We willen de bezoeker een beetje moed [geven voor de toekomst en de schoonheid van onze planeet onder de aandacht brengen.’

En dus vertelt Elin bij de acht installaties (gemaakt door verschillende kunstenaars) wetenschappelijk-filosofisch getinte verhalen over onder andere de zon, het water, de aarde en de lucht. De bezoeker leert zo meer over de leefomstandigheden van dieren, planten en de mens. Bij elke installatie krijgt de bezoeker op papier een paar vragen die tot nadenken stemmen, bijvoorbeeld: Ben je voor of tegen bomenkap in je omgeving? Aan het eind kan hij/zij/hen een brief schrijven aan de aarde. De eerste exemplaren hangen al aan de muur. ‘Dank je lieve aarde, dat je mij draagt, voedt, troost, plezier geeft. Je biedt mij letterlijk vaste grond onder mijn voeten, plek om te wortelen, dorst te lessen. Ik doe mijn best om ook goed voor jou te zorgen,’ schrijft Aletta.[

De eerste installatie wordt ondersteund door een verhaal van Elin over ons ecosysteem. De strekking: we raken vervreemd van de natuur. Om die vervreemding tegen te gaan, zijn er een aantal pvc buizen ingenieus aan de muur bevestigd. Als je hier doorheen kijkt, zie je een klein stukje natuur buiten het gebouw van Sonnenborch.‘We zijn vergeten hoe we met de natuur in gesprek moeten gaan. Om weer veerkracht op te bouwen, moeten we opnieuw leren luisteren naar het land,’ is de achterliggende gedachte. Hoe dat er concreet uit zou kunnen zien, is te lezen op illustraties aan de muur: ‘Praat eens met een boom. Stel je voor aan een plant. Leer de natuur om je heen kennen.’

Vervolgens kan de bezoeker met een zonnebrilletje naar de zon kijken, dat wel eerst nog even ‘aangezet’ moet worden. Tegelijkertijd vertelt Elin over het zonneonderzoek dat eerder plaatsvond bij Sonnenborgh, waarbij wetenschappers met een zonnetelescoop ontdekten uit welke stoffen de zon bestaat.

‘Onderzoek en verwondering geven hoop, zelfs in donkere tijden. Net zoals wetenschappers tijdens oorlog en onzekerheid bleven kijken naar de zon, kunnen wij ook blijven leren en zoeken naar oplossingen. Kennis en nieuwsgierigheid zijn essentieel in het omgaan met de klimaatcrisis,’ is de boodschap. Een actueel thema, gezien de (terechte) aandacht voor de vele oorlogen en conflicten van momenteel, waardoor andere problemen, zoals het klimaat, een beetje dreigen onder te sneeuwen.

De expo Op aarde is immersief, wat inhoudt dat alle zintuigen worden geprikkeld. En dus kun je in een klein, donker holletje (‘Pas op je hoofd!’, hangt er bij de ingang) zelf ervaren hoe de harde, granieten buitenste laag van de aarde (de aardkorst) aanvoelt. Elin vertelt intussen over de ‘chronocide’: de geschiedenis en herinneringen in de aardlagen worden gewist door mijnbouw en erosie. Vendel: ‘Mensen gebruiken de bodem voor zichzelf. Bomen kunnen heel oud worden, maar wij kappen ze vaak al lang voor die tijd. Zo raken we de geschiedenis van de aardkorst kwijt.’

De bezoeker wordt aangemoedigd om het een en ander zelf te ervaren: ‘Kruip in deze installatie en wordt een met de grond. Ogen dicht, voelsprieten aan.’

Als je plaatsneemt onder een ‘douche’ van plastic sliertjes (‘De oceaan begint in je badkamer’) vertelt Elin over de kracht van water. ‘We moeten water de ruimte geven en leren ermee mee te bewegen,’ is de strekking. ‘Water beheersen door het in te dammen brengt schade aan de natuur en klimaat. Rivieren verbinden ons allemaal, als een grote waterfamilie.’

Bij de installatie over lucht kun je, vanuit het perspectief van een vliegende grutto, zien hoe verschillende landschappen met elkaar verbonden zijn. ‘We leerden vliegen van vogels en stuurden satellieten de lucht in. Vogels als ‘natuurlijke satellieten’ kunnen ons helpen de aarde beter te begrijpen,’ vertelt Elin.

In het spiegelpaleis tenslotte word je (letterlijk) een spiegel voorgehouden. Wat heb je geleerd van de exposite? Ben je anders gaan denken over de aarde? En, niet onbelangrijk: wat kun je zelf doen om het klimaat een handje te helpen?

Eerdere publicatie in Uitagenda Utrecht.