‘Als het mag zoals het nu gaat, zing ik het wel uit.’ 

Vanaf 9 september is Herman van Veen te zien in de theaters met de voorstelling: ‘75 ‘Dat kun je wel zien dat is hij’. De muzikant/schrijver/schilder denkt in deze onzekere tijd niet aan stoppen. ‘’Ik ben nu een jong iemand met 75 jaar ervaring.’ 

Foto: ANP

Op 14 maart vierde Herman van Veen zijn 75ste verjaardag, precies rond het tijdstip dat het coronavirus serieuze vormen aannam. Hij zag zich gedwongen om zestig voorstellingen te verplaatsen. Over die periode zegt hij nu, zes maanden later: ‘Het is vooral het ongewisse dat het lastig maakt. Het ontbreken van een duidelijk perspectief. Naast mijn theaterwerk run ik samen met Edith Leerkes een kunstencentrum op Landgoed De Paltz in Soest. Ongeveer 25 mensen zijn hier economisch afhankelijk van. Wij hebben nogal moeten aanpoten. 

‘Uw nieuwe voorstelling is getiteld: 75 ‘Dat kun je wel zien dat is hij’.
Wat zijn uw ambities op uw 75e?
‘Overeind blijven en genieten van wat er kan, met de mensen die ik liefheb.’

Verwijst de titel van de show ook naar het kinderlijke dat nooit verloren mag gaan?
‘Ja, dat klopt wel. Tevens refereert het aan mijn opgetogen gezicht vanwege het feit dat ik er nog ben.’

Wat wilt u vertellen met deze voorstelling?
‘Dramaturgisch functioneert het als een dagboek, in de vorm van een tijdreis. Het laveert tussen wat was, is en wellicht kan komen, met oud en nieuw werk door elkaar. Er is veel muziek uiteraard en veel om te lachen ook. Elke avond wordt een beetje anders.’

Vliegende Hollander is een opera over hoogmoed en eeuwig leven

Van 19 augustus t/m 13 september is de opera Vliegende Hollander te zien in de Veerensmederij in Amersfoort. In een aangepaste setting uiteraard, maar het gezelschap van Holland Opera mag eindelijk weer het podium op.

‘This fall suits you best,’ roept regisseur Joke Hoolboom. Over een kleine drie weken is de try out van Vliegende Hollander en God en de Duivel repeteren een scene. Het blijkt nog geen sinecure om de Canadese sopraan Stephanie Desjardins (God) comfortabel en geloofwaardig te laten vallen op het houten podium na een ruwe ingreep van de duivel, gespeeld door bariton Arnout Lems. ‘Het gaat nu om de details. Fysiek moet alles kloppen,’ vertelt Hoolboom na afloop van de repetitie in de foyer. 

De regisseuse is verheugd om, na een maandenlange pauze, weer op te kunnen treden. ‘Ook Holland Opera is hard geraakt door de coronacrisis. Het Zwanenmeer is afgezegd, net als Ruimtevlucht en Dido. En in de Werkspoorkathedraal in Utrecht zouden we een opera op locatie doen, Divorce of Figaro, maar die ging ook niet door. Dit is voor ons de eerste keer weer. We hebben er heel veel zin in!’

Big in Japan

Blue eyed soul, zo wordt de muziek van de Utrechtse singer-songwriter Tim Treffers wel omschreven. Hij combineert zijn stijl met pop en jazz en gooit daar hoge ogen mee. Niet in eigen land, maar opvallend genoeg vooral in Japan. Daar prijkt zijn vriendelijke hoofd op menig fanshirt. 

Werd Treffers’ debuut Never trust a man in a fur coat min of meer toevallig opgepikt in Japan, voor de opvolger, Carnival of life, wist hij een groot Japans platenlabel te strikken en zijn laatste album Young and determined kwam er direct binnen op één. Ook maakte Treffers een succesvolle tour door het land, hangen er posters van hem in de platenzaken en wordt hij er op straat herkend. In Japan blijkt een grote markt te zijn voor zijn luchtige mix van pop, soul en disco uit de jaren 70.

In Japan is je hoofd te zien is op etuis, T-shirts en vlaggetjes, en is zelfs uit marmer gehakt…
‘Het is vrij surrealistisch, ja. Ik had het eerst niet zo door, maar toen ik er twee jaar geleden ging touren, merkte ik pas echt hoeveel fans ik heb in Japan. Ik ging ook optreden ergens in een dorpje waar ze zich zo hadden verheugd op mijn komst, dat ze en marmeren beeld van mij hoofd gemaakt hadden. Als een soort welkom. Heel bijzonder.’

Hoe ben je er eigenlijk ontdekt?
‘Als student kocht ik verzamelplaten en cd’s, die ik op een site met winst doorverkocht. Een Japanner kocht een album van de Dolly Dots van mij en keek wat ik nog meer in de aanbieding had. Mijn eigen album had ik ook op die site gezet, want je weet maar nooit. Dus hij kocht mijn cd en zo had ik mijn eerste Japanse fan. Ik vroeg hem naar labels en belangrijke personen in de Japanse muziekindustrie en die heb ik allemaal gemaild. Een dag later nam P-Vine Records contact met mij op. Zij wilden met mij in zee.’

De onvernietigbare veer van iemand die waarlijk leeft

Ronald Giphart schreef een mooi portret over zijn moeder, Wijnie Jabaaij, die 25 jaar geleden overleed. De progressieve en markante politica maakte zich sterk voor de vrouwenrechten, de positie van minderheden en het milieu. Nu Giphart bijna de leeftijd heeft bereikt waarop zijn moeder na een slopende ziekte door euthanasie uit het leven stapte, acht hij de tijd rijp voor een ode in boekvorm.

De titel ‘Wie waarlijk leeft’ is een citaat uit een gedicht. Kun je daar iets meer over vertellen?
‘Die regel is afkomstig uit het lievelingsgedicht van mijn moeder ‘Gij en wij saam’ van Albert Verweij. De hele zin luidt: ‘Wie waarlijk leeft, heeft in zijn hart een onvernietigbare veer’. Dat is ook van toepassing op mijn moeder. Zij zag haar einde naderen, maar wat niet eindigde was haar geestdrift, kracht en inspiratie die ze doorgaf aan anderen. Het gedicht is een oproep aan de mensen: hoe kun je al het leed aanzien zonder er iets tegen te doen? ‘Geen leer, geen naam, alleen de wil om sterker te zijn dan leed en tijd’, schrijft Verweij. En: ‘Aanvaard uw taak, volvoer haar stil, heb lief en hoop en wees bereid.’ Prachtige regels die het levensmotto waren van mijn moeder. Ze stonden op haar overlijdensbericht en in de rouwadvertenties.‘ 

Je schreef eerder de roman ‘Ik omhels je met duizend armen’ over je moeder. Wanneer besloot je om dit portret te schrijven?
‘Mijn uitgever, De Bezige Bij, brengt af en toe kleine, chique boekjes uit met een mooie omslag en harde kaft. Na mijn laatste roman ‘Alle Tijd’ vroegen ze mij om ook zo’n boekje te schrijven. Het zijn werkjes van ongeveer 90 bladzijdes waarin schrijvers van hun vertrouwde thema’s afstappen. Vaak zijn ze autobiografisch. In juni is het 25 jaar geleden dat mijn moeder overleed. Aanvankelijk was ik van plan om een brief te schrijven aan mijn zus en mijn kinderen om een verhaal te vertellen over hun moeder/oma. Toen dacht ik: dat is een mooi onderwerp voor zo’n boekje! Tijdens een diner met mijn uitgeefster citeerde ik het gedicht en mijn uitgeefster zei meteen: Dat wordt de titel!’ 

Anne van Veen heeft iets te vieren

Van de Utrechtse schrijfster, actrice en zangeres Anne van Veen verscheen onlangs de roman: Iets te vieren. Centraal staan een beroemde dirigent en zijn muzikale dochter die zich wel, maar ook niet wil losmaken van haar milieu.

Multitalent Anne van Veen speelt in theatervoorstellingen, zingt en schrijft. Iets te vieren is haar tweede roman. Hoofdpersonen zijn de expressieve gitariste Lidewij (Lied voor intimi) en de ingetogen logopedist Tobias, die elkaar ontmoeten via een advertentie waarin Tobias zijn imaginary friend ter overname aanbiedt. Tegen het decor van Utrecht, al wandelend, kletsend, kibbelend en flirtend, zoeken de twee jongvolwassenen hun weg in de wereld. Lied is de dochter van de wereldberoemde dirigent Duco Donkersloot die ze alleen ziet als er ‘iets te vieren’ is. Overeenkomsten met Anne van Veens vader Herman, zijn er, zegt de schrijfster, maar de twee mannen zijn niet een-op-een dezelfde. ‘Het is verre van bevredigend om sec de werkelijkheid na te bootsen.’

Licks uit de lik

De Achterhoekse songschrijvers Rocco Ostermann en Wout Kemkens (Donnerwetter, Shaking Godspeed) namen samen met bajesklanten een album op onder de naam De Niemanders. Het een en ander leidde tot intense muziek met indringende verhalen.

Op het moment van dit interview stonden optredens met de gedetineerden gepland in een aantal gevangenissen. Maar ook hier gooide de corona roet in het eten. “De gevangenen mogen nu geen bezoek ontvangen. En mooie initiatieven als de onze moeten al helemaal wachten,” vertelt Wout Kemkens via beeldbelprogramma Whereby.

Goed, eerst maar eens die naam. ‘Iedereen wil iemand zijn,’ legt Rocco Ostermann uit. ‘Je beste ik laten zien en met je hoofd op een glossy, daar gaat het tegenwoordig om. De mensen die niet meedoen en vastzitten, in een gevangenis of in hun normale leven, worden niet interessant genoeg gevonden. Dat zijn de niemanders, de mensen die op de achterkant van een cv staan. Of slechts een nummer zijn, zoals in de gevangenis. Het Engelse ‘nobodies’ begrijpt iedereen wel.’

Podcast over mentale stoornissen

Claire de Groot (20) worstelt met een depressie, een dwangstoornis en een persoonlijkheidsstoornis, en heeft een verleden met anorexia. Haar vriend Jeroen Sturing (24) is journalist en radiomaker, en besloot samen met zijn vriendin in de wereld van mentale stoornissen te duiken. 

In ‘Stoorzender, de Podcast’, hoor je indringende, open gesprekken met belangrijke gasten op het gebied van mentale gezondheid, in een laagdrempelige setting. De NUK sprak met radiomaker Jeroen Sturing.

Hoe zijn jullie op het idee gekomen voor deze podcast?
‘In het begin van onze relatie liep ik stage bij radiostation NPO KX. Ik was erg gespitst op ideeën voor podcasts en programma’s. Toen ik Claire beetje bij beetje beter leerde kennen, vond ik haar verhaal zo bijzonder en haar verleden in klinieken zo schrijnend, dat ik dacht: hier moet meer aandacht voor komen. Al snel kwam ik op het idee van een podcast. Die hebben we mogen ontwikkelen voor de stage. Uiteindelijk is die niet op het radiostation terecht gekomen, maar hebben we de podcast op eigen titel uitgebracht.’

Wat willen jullie ermee bereiken?
‘We hopen meer begrip te kweken voor mentale stoornissen. Veel mensen met een mentale stoornis lijden in stilte, omdat ze zich schamen of denken dat hun problemen er niet toe doen. Er rust iets van een taboe op. Met onze podcast willen we dit taboe doorbreken en mensen aanzetten om erover te praten. In de podcast komen we ook op gesprekken die je niet zo gemakkelijk aan de eettafel zou voeren (Claire en ik wonen samen). De onderwerpen bieden mij een inkijkje in de ‘gebruiksaanwijzing’ van Claire en voor Claire is de podcast de kans om uit te leggen hoe ze tegen dingen aankijkt. Ook komt ze vaak, door de gasten, op nieuwe inzichten over haar eigen stoornissen.’

De Kift zonder kapstok

15 mei verschijnt het twaalfde album van De Kift: Hoogriet. Bloemrijker en gevarieerder dan de vorige albums, omdat zanger Ferry Heijne een vastomlijnd thema achterwege liet. Maar met de vertrouwde weerbarstigheid, bezieling en weemoed. Muziek om op te springen, te walsen of om bij te treuren.

‘Ik ben een beetje in onbalans de laatste tijd,’ vertelt Ferry Heijne aan de telefoon. ‘Als componist en verzamelaar van onze teksten ben ik gewend om alleen te werken. Maar ik mis wel de energie van het gezamenlijk muziek maken en optreden.’ Overleg tussen de bandleden vindt noodgedwongen plaats via Zoom, repeteren doet ieder voor zich. ‘Vrijdag hebben we onze eerste online borrel. Die deden we altijd na de repetitie.’ 

Afgelopen zaterdag stond in Paradiso de release gepland van de nieuwe cd Hoogriet, maar die ging uiteraard niet door. De Kift besloot het album wel alvast uit te brengen. Heijne: ‘Het culturele aanbod is wel erg schraal nu. Dan is het voor de mensen fijn dat ze al plezier aan het album kunnen beleven. En voor ons betekent het een beetje inkomen.’ 

Net als de hele cultuursector probeert de band uit Koog aan de Zaan zo goed en zo kwaad als het gaat de crisis door te komen. Heijne bewerkte drie afzonderlijke thuisoptredens tot een online clip voor het lied Engelenkoor. En met zijn neef Pim (Heijne, gitarist), deed hij een livestream voor het geannuleerde In-edit Festival. ‘Online proberen we zo de bordjes in de lucht te houden. Dit soort zaken zijn helemaal nieuw voor ons. Maar we willen contact houden met ons publiek.’ De band is nog naarstig op zoek naar een geschikte locatie voor het opnemen van online concerten. ‘Onze repetitieruimte is te klein om met zijn achten die afstand van 1.5 meter te kunnen bewaren.’

Dichten tegen de eenzaamheid

Dichter aan de lijn is een initiatief waarbij telefonisch een gedicht wordt voordragen aan eenzame mensen. Bij uitstek geschikt dus voor deze roerige tijden. Ook een aantal Utrechtse dichters doet mee. De NUK sprak met Vrouwkje Tuinman en Mark Boog over het project.

Vrouwkje Tuinman

Waar komt dit idee vandaan?
‘Het project is in België ontstaan bij de organisatie verblind.be en past goed bij hun initiatieven die als doel hebben: verbinding, minder eenzaamheid en meer samenzijn. In België heet het 'Dichters van wacht'. Door de coronacrisis is het een groot succes geworden. Een paar weken hebben tientallen dichters elke avond van 20.00 tot 22.00 mensen via de telefoon te woord gestaan.’ 

Hoe ging dat te werk?
‘Mensen belden een gratis 0800-nummer en werden doorverbonden met een willekeurige dichter. In België waren dat vooral Vlamingen, maar ook een paar Nederlanders, zoals Jan Baeke, Erik Jan Harmens en ikzelf. Elke dag belden er tussen de 500 en 1000 mensen, dus blijkbaar was er een grote behoefte aan. Van kleine kinderen tot hoogbejaarden. Op een gegeven moment kwam er zelfs een wachtmuziekje, dat ook uit poëzie bestond.’

Wat doe jij nou?

Waar zijn de Utrechters uit de culturele scene mee bezig nu alle evenementen zijn afgelast? Klavecinist en organist Tineke Steenbrink van Holland Baroque.

'Vaak heb ik de afgelopen jaren gedacht aan wat ik zou doen als ik een zee van tijd voor me had liggen. Een heel lijstje had ik. Niets van het lijstje heb ik gedaan sinds we thuis moeten blijven. Blijkbaar heeft deze gedwongen stilstand toch een hele andere inpakt op mij dan een gekozen halt. Wel heeft iets in de trant van mijn voornemens mij te pakken. Ik heb mijn tanden in een geschiedkundig onderwerp gezet, dat te maken heeft met mijn beroep en waar ik vandaan kom: een dorpje in Brabant. Samen met stagiaire Nino Natroshvili ben ik op zoek gegaan naar muziek uit Brabantse kloosters in de 17de eeuw. Echt een niche. Uren en uren boeken zitten doorspitten, bibliotheken aanschrijven. Die zijn nu ook dicht dus veel sporen lopen dood. Gelukkig hebben veel collegae tijd om te helpen en kennis te delen. Er ontstaat een verbroedering die blijft, hoop ik.

Wat doe jij nou?

Waar zijn de Utrechters uit het culturele veld mee bezig nu alle evenementen zijn afgelast? Marlies Timmermans, directeur van EKKO.

‘Op het moment dat hier de lockdown begon, maakte ik nog een prachtige rit door de VS. We reden Joshua Tree Park uit, en toen ik eenmaal bereik had op mijn mobieltje zag ik meer dan honderd appjes.
Onze reis kwam abrupt tot stilstand en we keerden eerder terug naar Nederland. Mijn hoofd had wat langer nodig door de thuis-isolatie die volgde.

Dankzij mijn platenkast kwam de rust. Zeker met de laatste release van Damien Jurado: ‘What’s New Tomboy’. In een interview vergeleek deze Amerikaanse singer-songwriter het schrijfproces van nieuwe nummers met het gedrag van zijn kat. Die springt pas bij hem op schoot nadat hij het beest eerst negeert. De beste liedjes komen dus tot stand als je er geen aandacht aan besteedt. Ik vergelijk zijn nummers liever met honden: als je ze aait maak je oxytocine aan en daalt je cortisol. Hoe dan ook: een echte aanrader!

‘Er begint een mentale afstand te ontstaan tot de roman’

De roman Vallen is als vliegen van Manon Uphoff is genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. De NUK sprak met de Utrechtse schrijfster over de totstandkoming van het indringend boek over misbruik in haar kinderjaren, en over de vele positieve reacties. Het interview kon vanwege de corona alleen telefonisch plaatsvinden.

Om te beginnen: hoe ervaar jij deze verwarrende periode?

‘Ook in mijn leven grijpt de corona in, net als bij iedereen. Lezingen geef ik niet meer en interviews doe ik alleen telefonisch. Het is een onzekere tijd. Je voelt de spanning bij iedereen. De Boekenweek is volledig ondergesneeuwd, en dat is volkomen terecht hoor. Zo goed en zo kwaad als het kan moeten we er allemaal in mee bewegen om erger te voorkomen.’

Heb je er ook direct mee te maken?

‘Ja, op de heuglijke avond dat ik hoorde dat ik op de shortlist sta van de Libris Literatuur Prijs, kreeg mijn jongste zus  een zware hartinfarct. Ze is niet adequaat behandeld en werd naar huis gestuurd met ernstige beschadigingen. Dat was natuurlijk een enorme klap. Niet alleen omdat ze ernstig verzwakt is, en de foute behandeling invloed heeft op haar dagelijks leven, maar zij is ook een van de personen die we nu niet mogen bezoeken. Dat is heel akelig, ook haar kinderen kunnen niet bij haar komen.’

America-na: Jack Poels zonder Rowwen Hèze 

25 jaar liep hij al met het plan, maar steeds kwam er iets tussen. Op 27 maart verschijnt het eerste soloalbum van Jack Poels, zanger van Rowwen Hèze. ‘Ik zat er al zo lang over te zeuren dat de andere bandleden opgelucht waren dat het nu eindelijk gebeurde. ‘Gooi het er maar eens uit’, zeiden ze.’

‘Hier is het allemaal mee begonnen.’ In het kantoor van de opnamestudio van Rowwen Hèze in America (Noord-Limburg) toont Jack Poels de achterkant van zijn mobieltje. Met een stukje plakband is een blauw veertje bevestigd. Het is afkomstig van een Vlaamse Gaai, vertelt Poels. ‘Op de dag dat mijn zoon Jan naar Zuid-Korea vertrok voor zijn studie, vond ik tijdens een wandeling deze veer. Ik was in een melancholieke bui omdat hij een half jaar weg zou zijn. Hij die daar hoog in de lucht in die grote blauwe vogel zat, en ik die beneden dit blauwe veertje aantrof. Ik ben niet bijgelovig, maar ik maak mezelf graag wijs dat het zo heeft moeten zijn.’

Op internet ontdekte Poels dat het vinden van zo’n veer echt iets betekent: ‘Je moet dan terugdenken aan het moment dat je hem vond. Wat ging er toen door je heen?’ En voilà: de tekst voor het titelnummer was daar. De vuurdoop van het album vond eind november plaats tijdens het 25-jarige jubileum van muziekmagazine Heaven in TivoliVredenburg. ‘Ik heb een goede band met dat blad en houd van de muziek die ze bespreken. Toen ze me vroegen om op te treden, dacht ik: ‘Nu moet ik toeslaan!’ Dat bleek nog geen sinecure. ‘De eerste keer solo vond ik erg spannend. Stond ik daar op het trapje van het podium, met een bemoedigend handje van mijn manager Rudy op mijn rug …’

Wat doe jij nou?

Waar zijn de Utrechters uit de culturele scene mee bezig nu alle evenementen zijn afgelast? Ingmar Heytze werkt mee aan ‘Dichter aan de lijn’, waarbij je gebeld wordt door een dichter die voorleest uit eigen werk.

Hoe gaat het?
‘Zoals Frits Egters uit De Avonden van Gerard Reve al verzuchtte: Het gaat slecht, maar verder gaat het goed. Ik vermoed dat het met mij zo is gegaan als met veel mensen: eerst overheersen verwarring, stress, angst en paniek. Maar dat hou je geen weken achter elkaar vol. Op een gegeven moment ga je toch over tot de orde van de dag, al is het dan een heel andere orde die daardoor ook tot andere dagen leidt. Die negatieve emoties verdwijnen niet helemaal, maar ik merk steeds vaker dat mijn belangrijkste gemoedsstemming verbazing is. Hoe rot dit ook is, we maken toch wel iets bijzonders mee, en het is niet allemaal alleen maar slecht. Er valt ook veel te genieten, stom genoeg van dingen waar ik vroeger te weinig tijd voor nam. Ik heb een hoop plezier met mijn dochters, mijn vrouw heeft tijd om uitgebreid en heerlijk te koken en brood te bakken, en ik had nooit beseft hoe mooi appelbloesem eigenlijk is.’