Vliegende Hollander is een opera over hoogmoed en eeuwig leven
Van 19 augustus t/m 13 september is de opera Vliegende Hollander te zien in de Veerensmederij in Amersfoort. In een aangepaste setting uiteraard, maar het gezelschap van Holland Opera mag eindelijk weer het podium op.
‘This fall suits you best,’ roept regisseur Joke Hoolboom. Over een kleine drie weken is de try out van Vliegende Hollander en God en de Duivel repeteren een scene. Het blijkt nog geen sinecure om de Canadese sopraan Stephanie Desjardins (God) comfortabel en geloofwaardig te laten vallen op het houten podium na een ruwe ingreep van de duivel, gespeeld door bariton Arnout Lems. ‘Het gaat nu om de details. Fysiek moet alles kloppen,’ vertelt Hoolboom na afloop van de repetitie in de foyer.
De regisseuse is verheugd om, na een maandenlange pauze, weer op te kunnen treden. ‘Ook Holland Opera is hard geraakt door de coronacrisis. Het Zwanenmeer is afgezegd, net als Ruimtevlucht en Dido. En in de Werkspoorkathedraal in Utrecht zouden we een opera op locatie doen, Divorce of Figaro, maar die ging ook niet door. Dit is voor ons de eerste keer weer. We hebben er heel veel zin in!’
Het wordt wel anders dan normaal: maximaal 90 bezoekers zijn er welkom en met zes zangers is de cast veel kleiner dan Holland Opera gewend is. ‘Ja, ze mogen elkaar aanraken op het podium: het is een contactberoep. Tegelijkertijd zingen mag ook, maar dan wel op 1.5 afstand van elkaar.’
Maar goed, het is een begin. En er volgen nog 24 voorstellingen. ‘Het is belangrijk dat mensen weer durven te komen. De zaal wordt zo ingericht dat ze goed afstand kunnen houden, en er komt een deurenbeleid met twee publieksstromen. Maar het is wel spannend ja,’ blikt Hoolboom vooruit. Een beetje wrang is het wel dat de coronacrisis een belangrijke reden is geweest om nu met deze productie te komen. ‘Omdat al onze voorstellingen niet doorgingen, was er tijd genoeg om een nieuwe te maken. Ik dacht: Wat is een groot, mooi verhaal dat je met een relatief kleine cast kunt doen?’
In de sage van De Vliegende Hollander is een schip van de VOC gedoemd om voor eeuwig te blijven rondvaren, met bemanning en al. De reden: de overmoedige schipper vertrok op Paaszondag voor zijn ontdekkingsreis naar Oost Indië, via de snelste route: Kaap de Goede Hoop. Hij wilde kost wat kost de eerste zijn die dat voor elkaar krijgt. Het schip valt in handen van de Duivel die ervoor zorgt dat het, met kapitein en bemanning, eeuwig blijft rondvaren op zee.
‘Het is oorspronkelijk een Engelse sage,’ vertelt Hoolboom. ‘De Engelsen hadden in die tijd de pest aan de Nederlanders, vanwege de snelle schepen en hun handelsdrift.’ Ze vervolgt: ‘De kapitein vertrekt op die verdoemde zondag puur omdat hij daar ongelooflijk veel geld mee kan verdienen. Hij zegt: ‘Het maakt me niet uit hoe ik er kom, al moet ik varen tot in de eeuwigheid, verdomme!’ Alles en iedereen sleept hij mee in zijn onzalige streven. De bemanningsleden willen rustig sterven, maar dat lukt dus niet.’
Schrijvers als Edgar Allan Poe, Simon Vestdijk en Hendrik Marsman maakten eerder een bewerking van De Vliegende Hollander. Regisseur Jos Stelling verfilmde het verhaal in 1995. Maar de sage is vooral beroemd geworden door de opera van Richard Wagner. De Duitse dichter Heinrich Heine voegde toe dat de Vliegende Hollander slechts verlost kan worden door de liefde van een vrouw.
Hoolboom nam die versie als uitgangspunt voor het libretto. ‘En wij hebben God er meer bij betrokken. God en de Duivel houden een weddenschap met als inzet de ziel van de kapitein. Als het hem niet lukt om een geliefde te vinden (hij mag om de zeven jaar aan wal, red.) en dus gedoemd is om eeuwig te blijven varen, is zijn ziel voor de Duivel en heeft die dus gewonnen.’
Zijn er nog raakvlakken met de actualiteit? ‘De Vliegende Hollander gaat over egoïsme en hoogmoed. Dat is wel iets van deze tijd ja. Net als het dilemma tussen eeuwig leven en waardig sterven.’
De roekeloze schipper wordt gespeeld door bariton Martijn Cornet. Eerder zong hij bij Holland Opera in ‘Don Giovanni’ en ‘Styx’. ‘Ik kende het verhaal van Wagner natuurlijk, maar dit is iets volstrekt nieuws. De versie van Wagner zal ik nooit kunnen zingen, daar heb ik gewoonweg de stem niet voor. Ik ben heel blij dat ik deze mooie uitvoering mag doen.’
Over de cruciale ontmoeting met de vrouw, Senta, zegt hij: ‘In de verte zie ik een mooie dame voorbij lopen en ik denk: Dat is ze! Ik kan dit avontuur hier en nu beëindigen! Maar het wordt me erg moeilijk gemaakt en ik lig met mezelf overhoop.’ Veel meer wil hij niet verklappen. ‘Ik word gekweld en verscheurd van binnen omdat ik zo’n prachtig jong mens niet de dood in wil meenemen.’
Waarom moeten mensen komen kijken? ‘Mijn broer heeft niks met opera, maar ik weet zeker dat hij ook een mooie avond heeft. Vliegende Hollander gaat over echte mensen, het zijn geen typetjes,’ zegt Cornet. Hoolboom: ‘En de muziek is echt fantastisch. Soms klinkt het heel heftig, maar er zijn ook prachtige aria’s.’
Het wordt wel anders dan normaal: maximaal 90 bezoekers zijn er welkom en met zes zangers is de cast veel kleiner dan Holland Opera gewend is. ‘Ja, ze mogen elkaar aanraken op het podium: het is een contactberoep. Tegelijkertijd zingen mag ook, maar dan wel op 1.5 afstand van elkaar.’
Maar goed, het is een begin. En er volgen nog 24 voorstellingen. ‘Het is belangrijk dat mensen weer durven te komen. De zaal wordt zo ingericht dat ze goed afstand kunnen houden, en er komt een deurenbeleid met twee publieksstromen. Maar het is wel spannend ja,’ blikt Hoolboom vooruit. Een beetje wrang is het wel dat de coronacrisis een belangrijke reden is geweest om nu met deze productie te komen. ‘Omdat al onze voorstellingen niet doorgingen, was er tijd genoeg om een nieuwe te maken. Ik dacht: Wat is een groot, mooi verhaal dat je met een relatief kleine cast kunt doen?’
In de sage van De Vliegende Hollander is een schip van de VOC gedoemd om voor eeuwig te blijven rondvaren, met bemanning en al. De reden: de overmoedige schipper vertrok op Paaszondag voor zijn ontdekkingsreis naar Oost Indië, via de snelste route: Kaap de Goede Hoop. Hij wilde kost wat kost de eerste zijn die dat voor elkaar krijgt. Het schip valt in handen van de Duivel die ervoor zorgt dat het, met kapitein en bemanning, eeuwig blijft rondvaren op zee.
‘Het is oorspronkelijk een Engelse sage,’ vertelt Hoolboom. ‘De Engelsen hadden in die tijd de pest aan de Nederlanders, vanwege de snelle schepen en hun handelsdrift.’ Ze vervolgt: ‘De kapitein vertrekt op die verdoemde zondag puur omdat hij daar ongelooflijk veel geld mee kan verdienen. Hij zegt: ‘Het maakt me niet uit hoe ik er kom, al moet ik varen tot in de eeuwigheid, verdomme!’ Alles en iedereen sleept hij mee in zijn onzalige streven. De bemanningsleden willen rustig sterven, maar dat lukt dus niet.’
Schrijvers als Edgar Allan Poe, Simon Vestdijk en Hendrik Marsman maakten eerder een bewerking van De Vliegende Hollander. Regisseur Jos Stelling verfilmde het verhaal in 1995. Maar de sage is vooral beroemd geworden door de opera van Richard Wagner. De Duitse dichter Heinrich Heine voegde toe dat de Vliegende Hollander slechts verlost kan worden door de liefde van een vrouw.
Hoolboom nam die versie als uitgangspunt voor het libretto. ‘En wij hebben God er meer bij betrokken. God en de Duivel houden een weddenschap met als inzet de ziel van de kapitein. Als het hem niet lukt om een geliefde te vinden (hij mag om de zeven jaar aan wal, red.) en dus gedoemd is om eeuwig te blijven varen, is zijn ziel voor de Duivel en heeft die dus gewonnen.’
Zijn er nog raakvlakken met de actualiteit? ‘De Vliegende Hollander gaat over egoïsme en hoogmoed. Dat is wel iets van deze tijd ja. Net als het dilemma tussen eeuwig leven en waardig sterven.’
De roekeloze schipper wordt gespeeld door bariton Martijn Cornet. Eerder zong hij bij Holland Opera in ‘Don Giovanni’ en ‘Styx’. ‘Ik kende het verhaal van Wagner natuurlijk, maar dit is iets volstrekt nieuws. De versie van Wagner zal ik nooit kunnen zingen, daar heb ik gewoonweg de stem niet voor. Ik ben heel blij dat ik deze mooie uitvoering mag doen.’
Over de cruciale ontmoeting met de vrouw, Senta, zegt hij: ‘In de verte zie ik een mooie dame voorbij lopen en ik denk: Dat is ze! Ik kan dit avontuur hier en nu beëindigen! Maar het wordt me erg moeilijk gemaakt en ik lig met mezelf overhoop.’ Veel meer wil hij niet verklappen. ‘Ik word gekweld en verscheurd van binnen omdat ik zo’n prachtig jong mens niet de dood in wil meenemen.’
Waarom moeten mensen komen kijken? ‘Mijn broer heeft niks met opera, maar ik weet zeker dat hij ook een mooie avond heeft. Vliegende Hollander gaat over echte mensen, het zijn geen typetjes,’ zegt Cornet. Hoolboom: ‘En de muziek is echt fantastisch. Soms klinkt het heel heftig, maar er zijn ook prachtige aria’s.’
Eerdere publicatie in AD Amersfoorste Courant.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten