Al 45 jaar voordeur van Utrechtse alternatieve scene

Voormalig autobedrijf, filmhuis en kraakcafé ACU bestaat 45 jaar. Het politiek cultureel centrum annex alternatief poppodium aan de Voorstraat vaart al die jaren een eigen koers. Zonder subsidies, en volledig drijvend op de inzet van vrijwilligers.

Ooit was het terrein waar ACU nu huist gewijde grond. Lang voordat krakers er huisvesting vonden, in de middeleeuwen om precies te zijn, woonde er namelijk een kanunnik (katholiek geestelijke) die verbonden was aan de nabij gelegen Janskerk. Begin zeventiende eeuw maakte een kleinzoon van de beroemde schilder Jan van Scorel er twee woningen van: een aan het Janskerkhof en een aan de Voorstraat.

Rond 1920 wordt in het pand aan de Voorstraat een garagebedrijf gevestigd, dat in de jaren dertig wordt omgedoopt tot A.C.U. (Auto Centrale Utrecht). Na sluiting van de zaak staat het pand ongeveer tien jaar leeg, totdat het in 1976 wordt gekraakt. Een paar krakers klimmen over een muurtje en breken de balkondeuren open. Ze treffen nog spullen aan van mensen die tien jaar eerder hals over kop zijn vertrokken, na een vete met huiseigenaar Maas die toentertijd veel panden in zijn bezit had. 

De showroom van de garage wordt omgebouwd tot bar en expositieruimte. In ACU komt een filmhuis dat vanwege het geringe aantal bezoekers geen lang leven beschoren is. In de jaren tachtig groeit ACU uit tot het middelpunt van de Utrechtse kraakbeweging. Kraakacties in de stad worden hier gecoördineerd. Ook zijn er (punk)concerten, dansavonden, jamsessies en informatieavonden. Legendarisch zijn de feesten op Koninginnedag en nieuwjaarsdag.

In de oude garage vinden enkele ondernemers (o.a. een houtbewerker en een trommelmaker) onderdak. ACU start met de verkoop van biologische producten. Begin jaren negentig volgt er een grondige opknapbeurt en krijgt het pand zijn huidige vorm. ACU is nu een gelegaliseerd, en volkomen zelfstandig poppodium/politiek cultureel centrum geworden, gerund door een collectief van vrijwilligers. Er komt een veganistisch eetcafé en elke woensdag is er yoga. Medewerker Arie van der Ploeg: ‘Iedereen is hier welkom. De enige vereiste is dat je een open mindset hebt.’

Wat onderscheidt ACU van andere Utrechtse podia als EKKO en dB’s?

‘ACU is een cultureel centrum en programmeert niet alleen muziek. Er zijn ook politieke debatten, eetavonden en expo’s van lokale kunstenaars. We staan erg open voor de betrokkenheid, input en het organisatietalent van onze gasten, bijvoorbeeld als ze een idee hebben over een muzikaal of cultureel evenement. Maar we werken ook veel samen met andere podia, o.a. op het gebied van de programmering.’

Wat is er nog over van de krakersidealen van weleer?

‘We beschouwen ons nog steeds als de voordeur van de alternatieve scene in Utrecht, al is dat met de jaren wel minder geworden. In de jaren 80 kwamen mensen op dinsdag naar ACU om contact te leggen met de krakerswereld. De hele scene kwam dan bij ons langs. Er was een krakersspreekuur en er werden politieke discussieavonden georganiseerd. De krakerswereld is nu lang niet meer zo actief. Dat geldt overigens niet alleen voor Utrecht. Politieke avonden zijn er nog steeds, bijvoorbeeld over de vluchtelingenproblematiek en het klimaat, maar die worden wel minder bezocht.’

Toch meldde ACU zich onlangs weer even aan het politieke front, na een liefdadigheidsactie …

‘Ja, dat klopt. In coronatijd hebben we gratis maaltijden uitgedeeld aan daklozen en andere hulpbehoeftigen. Dat is heel klein begonnen, maar uiteindelijk is het een uit de kluiten gewassen organisatie geworden. In totaal zijn er zo’n 18.000 maaltijden verstrekt. Op een gegeven moment waren onze vrijwilligers helemaal opgebrand, het was gewoon teveel werk. We hebben geprobeerd om de gemeente zover te krijgen deze taak van ons over te nemen. In de zomer van vorig jaar beloofden ze met een concreet plan te komen, maar sindsdien hebben we niks meer gehoord. Daar zijn we erg boos over. Zelf hebben we er geen baat bij, maar het is een messteek in de rug van mensen die afhankelijk zijn van voedselhulp.’

Is zo’n voedselproject typerend voor de idealen van ACU?

‘Ja, ACU is een onafhankelijk collectief en vaart zijn eigen koers. We doen alles samen, voor elkaar en voor mensen die het nodig hebben. Liever gaan we ten onder dan dat we maatschappij niet helpen. En dus wil ik nog een keer van de daken schreeuwen: gemeente doe iets!’

Wat is, behalve jullie engagement, het meest kenmerkende van ACU?

‘Iedereen is hier welkom. De enige vereiste is dat je een open mindset hebt. Die openheid en tolerantie is met de jaren alleen maar toegenomen. Zo hebben we nu een genderneutraal toilet i.p.v. een man/vrouw toilet. Mensen die hier voor het eerst komen, zeggen vaak dat het voelt alsof ze er meteen al bij horen. We organiseren veel queerfeesten, en op een van die feesten kwam een groepje jongens binnen die niet gewend waren aan de LHTB gemeenschap. Dat zag je meteen. Binnen een uur stonden ze ook met hun T-shirt te zwaaien!’

 Eerdere publicatie in Uitagenda Utrecht.