Verhalen van gedetineerden bewerkt voor theater

In de voormalige gevangenis Wolvenplein worden op 29 juni de 'De Gevangenismonologen' uitgevoerd: twee acteurs verbeelden de persoonlijke verhalen van (ex)gedetineerden.

Samen met collega-schrijfster Christine Otten werkte de Utrechtse Manon Uphoff de levensverhalen van twee gedetineerden uit tot theatermonologen: "Omdat een eerder schrijfproject van Christine Otten met (ex)delinquenten goed had uitgepakt, benaderde ze mij voor een vervolg. Thematisch gezien sluit het goed aan bij mijn eigen werk omdat ik vaak over de duistere, afgesloten gebieden van het bestaan schrijf." Over haar 'onderwerp' mag ze, uit privacyoverwegingen, niet veel zeggen, behalve dat het een jongeman uit Oezbekistan betrof met een vluchtelingen- en migratiegeschiedenis: "Dat waren zeer interessante, intieme gesprekken. En gelukkig heeft hij mijn tekst voor de gevangenismonologen goedgekeurd."

Vertrouwen winnen
De persoonlijke verhalen van de gedetineerden staan centraal in het theaterstuk, maar Manon Uphoff en Christine Otten geven er wel een eigen draai aan: "Het is een literaire bewerking geworden van wat ze ons verteld hebben. We hebben een rode draad aangebracht zodat je enigszins begrijpt wat die personen uiteindelijk bewogen heeft om tot hun daden te komen." Urenlange, intensieve gesprekken gingen er aan vooraf: "Mijn gesprekspartner was heel openhartig, maar ik moest wel eerst zijn vertrouwen winnen en hem ervan overtuigen dat ik hem niet wilde afzeiken of slechts wilde aantonen wat voor verschrikkelijke daad of daden hij heeft gepleegd. De monologen zijn niet oordelend of veroordelend, maar laten het verhaal het verhaal."

Verkeerde energie
Heeft de schrijfster zelf nog iets geleerd van de gesprekken? "Na zo'n confrontatie wordt het minder makkelijk om iemand meteen te veroordelen. Je leert begrijpen waarom een persoon op een bepaald moment, in een bepaalde situatie, een beslissing neemt. Ik kreeg empathie voor de persoon, maar geen sympathie voor zijn daden." Volgens Uphoff is het vaak een kwestie van verkeerd ingezette energie: "Als je talent, vermogen en ambitie bij iemand ziet: stimuleer dat, prikkel dat en stuur het een waardevolle richting op. Uit mannen met veel ongeleide energie zijn bijvoorbeeld uitstekende boksers voortgekomen." Met de Gevangenismonologen wordt volgens Uphoff een gedachtekloof gedicht: "Zover liggen de werelden van criminelen en niet-criminelen niet uit elkaar. Het raakt elkaar ergens. Dieven en boeven zijn geen hele andere wezens. We willen met de monologen niet de wereld veranderen, maar wel de gedachtes van mensen." 

Heeft de schrijfster eigenlijk zelf ooit criminele ambities gehad? "Ik was in mijn pubertijd een watervlugge, kleine dievegge haha. Niet spulletjes ontvreemden was de kick, maar mezelf trainen in snel zijn. Ik heb dan ook bewondering voor de vaardigheid en kennis die nodig is om de boel (banken met name, niet mensen) grandioos op te lichten. Maar uiteindelijk is het toch beter als iemand die handigheid in kan zetten voor iets anders."

Eerdere publicatie in het Stadsblad.