'Het is gek als iemand zegt: ik ben normaal' 

Van Ronald Snijders en Fedor van Eldijk verscheen onlangs De AlfabetBeter, het vervolg op De Alfabetweter. Met wederom 1000 nieuwe woorden, gerangschikt in een alternatief alfabet. Voor de fashionistas is er ook een tasje, het irritasje.

Foto: Nosh Neneh

En het irritasje werkt, zo blijkt. Het ‘tasje dat bij het fietsen aan het stuur hangt en steeds tussen de spaken komt of tegen je knie als er onderin iets hards zit’ raakt na enkele meters fietsen al verstrikt in het voorwiel. Gelukkig blijft het exemplaar van De AlfabetBeter, dat onderin het tasje zit, redelijk ongeschonden. Het ‘irritasje’, dat nu ook in fysieke vorm is verschenen, dook al eerder op in De Alfabetweter. ‘Het is gemaakt van organisch katoen. Deze winter willen we allemaal gezien worden met dit accessoire,’ vertelt Snijders via de telefoon. De toon is gezet voor een licht ontregelend gesprek.

Behalve 1000 nieuwe woorden hebben jullie nu dus ook een nieuw alfabet bedacht: het ENA alfabet …

'In ons vorige boek, De Alfabetweter, suggereerden we alles te weten over het alfabet. Dan ontkom je er niet aan om dat ook een keer te verbeteren. In mijn voorstelling ‘Welke Show’ had ik al een alternatief alfabet geïntroduceerd. Dus tja, om consequent te blijven, moest ik dat wel doorvoeren in De AlfabetBeter. De volgorde van het ABC is nergens op gebaseerd. Het is 3000 jaar geleden bedacht en volstrekt willekeurig van opzet. Wij hebben gekeken naar de meest gebruikte letters in onze taal en vervolgens de volgorde van het alfabet veranderd. De C, X, Y en Q zitten nu aan het eind, de E, N en A komen vooraan. Het zijn de letters die je het eerst gebruikt bij Galgje. Achterin het boek staat het register ook nog in het oude ABC trouwens, wel zo handig.’ 

Hoe hebben jullie achterhaald welke letters het meest voorkomen in het Nederlands? Nattevingerwerk?

‘Nee hoor, in 1985 is er in de Haarlemse Courant onderzoek naar gedaan. Echt waar, dat kun je terugzoeken. Op basis hiervan hebben we een nieuw alfabet samengesteld. De resultaten van dat onderzoek staan in ons nieuwe boek De AlfabetBeter. Je zult het misschien niet geloven, maar het klopt van alle kanten. Ons alfabet is gestoeld op wetenschap!’

Van 35 jaar geleden …

‘Ja, dat wel.’

Het moet al met al een flinke klus zijn geweest: 1000 nieuwe woorden, in een alternatieve alfabetische volgorde, compleet met lemma’s, verwijzingen en voorbeeldzinnen ...

‘Zeven jaar zijn we ermee bezig geweest. Aan De Alfabetweter uit 2013 hebben we 15 jaar gewerkt. Dus als we in dit tempo doorgaan, is deel drie over drie jaar klaar. Daar zijn we al een eindje mee gevorderd overigens. Ja, een titel is er ook, maar die ga ik niet verklappen. Ons doel is om aan het eind van ons leven een heel dik woordenboek te hebben met allemaal zelfverzonnen woorden.’

Dat idee van zelfbedachte woorden is al een tijdje oud toch?

‘We zijn er in 1998 mee begonnen. De eerste 350 zijn gepubliceerd in ons debuut uit 2006: Een normaal boek. In de latenightshow ‘De Staat van Verwarring’ zijn we hiermee doorgegaan en hebben we er een quiz van gemaakt. We vroegen kijkers om betekenissen te bedenken bij de neologismen. Een paar daarvan zijn me altijd bijgebleven, zoals ‘Rijkswattenstaaf’. Iemand reageerde met: ‘Geert Wilders!’’

Er hebben nog aardig wat mensen meegewerkt aan dit boek zag ik. Tien redacteuren maar liefst, bijna allemaal met een titel voor hun naam. Tegenwerking is verleend door H. Blokland?

‘Ja, dat is een terugkerend karakter bij ons. Hij kan iemand zo genadeloos complimenteren dat die persoon ter plekke gevloerd wordt.’

En de eindredactie is gedaan door ene Evert …

‘Zijn achternaam hebben we tot dusver niet kunnen achterhalen. Hij is wel een belangrijk persoon omdat hij ons scherp houdt en zelf ook af en toe met een aardig idee komt. Zijn commentaar is hier en daar blijven staan in het boek.’

Een van de lemma’s die jullie gebruiken is ‘bs’: een beschaafd scheldwoord. Wat moeten we ons hierbij voorstellen?

‘Wacht, ik zoek even naar een voorbeeld, momentje. Ja, hier heb ik er een: ‘detaillist’ is een beschaafd scheldwoord voor mierenneuker. En een ‘scrotumbij’ is een beschaafd scheldwoord voor een kloothommel. Nog eentje? Een ‘ontlastpak’ is een beschaafd scheldwoord voor schijterd.’

Aan een panel van dronken taalwetenschappers hebben jullie gevraagd hun mening te geven over de verschillende letters …

‘Ja, dat klopt. Het kost een paar kratten, maar dan gaan ze ook helemaal los als je ze een letter geeft.’

Ze komen met nuttige bijdrages, zoals: ‘De q is een waardeloze letter, een gemankeerde k, een sukkel van een letter’ …

‘Binnen de taal is de q inderdaad een waardeloze letter. Hij komt zelden voor, zelfs niet in het woord ‘kukeleku’. En daar heeft hij maar liefst drie keer de kans om erin voor te komen, en al die kansen laat hij liggen. Tja, dan hoor je wat mij betreft achteraan in het alfabet.’

Van de f moeten de wetenschappers ook niet veel hebben. ‘We hebben al een v, waarom dan ook nog een f? Ja de f van fiets, maar alle andere vervoermiddelen schrijf je met een v: veerboot, vliegtuig, vouwfiets,’ zegt een van hen. Maar dan vergeet hij voor het gemak de familieauto, fietsboot, fietstaxi, het fregat?

‘Ja, het kan zijn dat hij die fregat. Vergat. Vergat schrijf je wel met een v trouwens.’

Gaat dat zo de hele dag door bij jou, die maffe taalassociaties?

‘Het zijn mijn bouwstenen waar ik veel uithaal. Maar ik doe het alleen voor mijn werk hoor. Om vijf uur ‘s middags is het klaar met de woorden. Dan komen de beelden.’

De beelden?

‘Ja, de beelden die ik alleen zie en niemand anders. A dirty mind is a joy forever haha.’

Volgens mij dwalen we een beetje af …

‘Vind je? Volgens mij raken we juist de kern. Weet je trouwens wat een kerndebiel is? Een nog grotere debiel dan de randdebiel.’

Haha. Toch maar even serieus nog. Eerder schreven jij en Fedor het boek getiteld: Een Normaal boek. Je website heet Normale mensen.nl. Wat is een normaal mens voor jou?

‘Als iemand zegt: ik ben normaal, dan is dat gek. Het gegeven dat iets normaal is, dat is gek. Dit is mijn werkterrein: de conventies en de standaard. Nu in coronatijd zijn alle normale dingen vreemd geworden. Ergens gaan eten, een theaterbezoek. Alles komt tussen aanhalingstekens te staan. ‘Kan dit wel nu? En dit?’ Dat is zo gek. Voor mij betekent het dat het heel lastig is om af te wijken. De afwijking is de norm geworden. Ik hoop dan ook dat we langzaam weer indutten in een sleur van conventies. Dan krijg ik weer de mogelijkheid om er een andere blik op te werpen.’

Je zou kunnen zeggen dat corona alles op zijn kop heeft gezet. Terwijl dat eigenlijk jouw taak is …

‘Ja, alles is opgeschud. Ons werk is overgenomen door een pandemie. Dan blijk je ineens helemaal geen vitaal beroep te hebben. Alle absurdisten zitten thuis nu. De balans moet weer hersteld worden, we moeten snel terug naar het oude normaal.’

Tot slot: heel fijn hoor dat tasje. Maar wel zonde toch als een boek van jou tussen de spaken komt?

‘Als dat gebeurt, moet je een nieuw exemplaar kopen. Dat is goed voor de handel.’

Eerdere publicatie in het Parool.  


5 woorden uit De AlfabetBeter, gekozen door Ronald Snijders:

lepelstrekker, (m.) -s, iem. die zijn mes wil trekken maar het verkeerde bestek van huis heeft meegenomen.

mugneet, (m.) -neten, persoon die, als er meerdere mensen in een ruimte slapen, als enige door de mug wordt geprikt. ‘Ik was vannacht weer de ~.’

pestafette, (m.) -s, dat je het stokje niet doorgeeft.

spatie geld, (o.) -en, het geld dat het kost om dit woord aan elkaar te schrijven.

baby-oorlog, (m.) -en, baby met mayonaise, satésaus en uitjes.


Vooruit, nog twee: 

raamverteller, (m.) -s, iem. die steeds net niet het juiste aantal ramen telt.

schijndel, (v.) -len, lijkt een slet, is het niet.