"Als Utrecht een historisch museum had gehad, was Hoog Catharijne er nooit gekomen"

Een Utrecht Historisch Museum op de plek waar nu het UCK zit, op Domplein 4. Dat is waar filmmaker en bioscoopexploitant Jos Stelling voor pleit: “Uit liefde voor Utrecht moeten we voorkomen dat het pand van het UCK in handen valt van het projectontwikkelaar-wezen. Het moet van de stad blijven.” Kunsthandelaar Marcel Gieling en historicus Arjen den Boer geven ook hun mening.

Waarom moet er in Utrecht een historisch museum komen?
“Iedere zichzelf respecterende stad heeft een historisch museum, of het nou Den Haag, Delft, Zaandam of Den Briel is. En als Utrecht een historisch museum had gehad, was Hoog Catharijne er nooit gekomen. Het gaat om bewustzijn en liefde voor de stad. Een stad van 2000 jaar laat zich niet in 50 jaar twee keer verbouwen.”

Hoe is het idee voor een Utrechts museum ontstaan?
“Met een aantal mensen uit de stad spreek ik daar af en toe over. Eigenlijk is het begonnen toen het rechtsgebouw in de Hamburgerstraat leeg kwam te staan. Het leek een fantastisch plan om op die plek een combinatie van het archief en een historisch museum te verwezenlijken. Dat heb ik toen aangekaart bij de politiek en geleerd dat je dat dan niet moet doen. De partijpolitiek zorgt voor vreemde mechanismen en voor we het wisten werd dat prachtige pand verkocht aan een projectontwikkelaar. Nu zit alleen het archief daar, met een hotel en een restaurant. Doodzonde!”

De rol van projectontwikkelaars is te groot geworden in Utrecht?
“Ja, er is te veel geld. De mooie cultuur in de binnenstad wordt overgenomen door ‘de markt’. Dat is kwalijk en een vervelende tendens. Een ander voorbeeld is Tivoli aan de Oudegracht. Met een aantal partijen (o.a. Kunstliefde, de Bachvereniging, Bartholomeus Gasthuis) hadden we daar een mooi plan voor bedacht: een cultureel centrum en debatcentrum, zoiets als De Balie in Amsterdam. Met films, muziek, lezingen, etcetera. De zaal zou intact blijven en worden gerestaureerd, en er zou een overdekte binnenplaats komen. Een prachtig plan, maar uiteindelijk zijn we slechts zesde geworden na de inschrijving. Onbegrijpelijk! Tivoli is verkocht aan een projectontwikkelaar. Ambtenaren hebben een sleutelrol en ‘cultuur’ mocht niet meedoen.”

Terug naar het Utrechts historisch museum. Is er al een locatie?
“Eerst dachten we aan het Stadhuis: dat kwam gedeeltelijk leeg te staan door de komst van het nieuwe stadskantoor en is al een openbaar gebouw. Een mooie locatie natuurlijk, in het centrum van Utrecht. Maar dat ging niet door. Ook bij Broese en het postkantoor aan de Neude is het niet gelukt. Het UCK op het Domplein is om heel veel redenen erg geschikt voor een historisch museum. De muziekschool heeft zijn langste tijd gehad en de beoefening van amateurkunst kan natuurlijk overal in de stad. In de kelder is nog een stukje Romeinse muur en je zou vanuit het UCK een tocht onder het Domplein naar de kruiskapel van Willibrord kunnen maken. Dat zou echt een fantastische locatie zijn, pal naast het VVV!”

Wat zou er zoal tentoongesteld moeten worden?
“Het moet een publieke ruimte worden waar je boeken kunt kopen en waar archieffilms worden gedraaid, met een auditorium voor presentaties en lezingen. Er is veel aandacht voor educatie en schoolbezoek. Ook zou er een maquette komen die aangeeft hoe Utrecht zich heeft door de eeuwen heen heeft ontwikkeld, analoog aan het stadsmuseum van Amsterdam. De nadruk zou natuurlijk liggen op de geschiedenis van Utrecht: de oorlog, de verschillende wijken, Leidsche Rijn en de schepen die daar gevonden zijn, het volksbuurtmuseum etcetera. Samenvattend: het Utrechtse verhaal wordt verteld. Stadsgidsen kunnen je rondleiden, via de Romeinse muur onder het Domplein: het meest bijzondere stukje van Nederland. Een idee is nog om een digitale film over de geschiedenis van de stad te maken met een wandeling door middeleeuws Utrecht. Natuurlijk kan het stadsmuseum verwijzen naar de andere musea, het archief of andere bijzondere plekken in de stad. Voor een bezoek aan de stad begin je hier.”

Wat is de volgende stap om dit plan te verwezenlijken?
“Ik heb het plan aangezwengeld en ontmoet veel medestanders die het ook een fantastisch idee vinden. Ik ben eigenlijk ook bang dat het pand verkwanseld wordt. Dat zou eeuwig zonde zijn. Uit liefde voor Utrecht moeten we voorkomen dat het pand van het UCK in handen valt van het projectontwikkelaar-wezen. Het moet van de stad blijven. En er moet iets komen dat de boel bij elkaar houdt. De liefde voor de stad is toch een geweldig bindmiddel?”

Is er wel enig zicht op een financiering?
“In 2022 bestaat de stad 900 jaar. In plaats van een soort feest zou het budget daarvoor ook besteed kunnen worden voor iets blijvends als een ‘stadsmuseum’ op de mooist denkbare plek. Of laat de projectontwikkelaars, Jaarbeurs, de spoorwegen of Kléppiere en dergelijke iets terugdoen voor de stad. Een soort ‘wiedergutmachung’. Iedereen die Utrecht een cadeau wil geven kan het doneren aan het nieuwe stadsmuseum!”

Wat vinden andere Utrechters van het plan? We vroegen het Arjan den Boer (Publicist, rondleider en producent van apps over kunst, cultuur en geschiedenis) en kunsthandelaar Marcel Gieling.

Arjan den Boer:
“Het UCK zou een mooie plek zijn voor het Utrechts Historisch Museum, maar ik denk niet dat het financieel haalbaar is. Als je al ziet hoeveel moeite het kost om DomUnder open te houden… Het zou ook niet eerlijk zijn tegenover het Centraal Museum en het Utrechts Archief. Daar zou dan qua subsidie op beknibbeld moeten worden. Wel heb ik begrepen dat het UCK-gebouw voor maatschappelijke – en dus niet voor commerciële – doelstellingen zal blijven worden gebruikt. Dus dan is er nog een kleine kans. Maar eerlijk gezegd zie ik meer in een samenwerking tussen Centraal Museum en het Archief van Utrecht. Een nieuwe instelling oprichten is heel kostbaar en dubbel werk bovendien.”

Marcel Gieling:
“Met het UCK komt er een geweldig markant gebouw vrij. Een ideale plek voor het Utrechts Historisch Museum. Het Centraal Museum heeft ook wel iets op dat gebied, maar dat wordt zelden of nooit tentoongesteld. En het Utrechts Archief beschikt alleen over tekeningen en foto’s. Maar de historie bestaat ook uit opgravingen, de cultuur van de industriële opbouw, de scheepvaart en de grachtenvaart. Dat is allemaal onzichtbaar geworden. Om dat te tonen zou het pand zeer geschikt zijn. Overigens zou er ook een museum voor hedendaagse kunst kunnen komen. Financiën zijn geen probleem: het geld klotst tegen de oevers op. Als je begint met subsidie te besteden die hiervoor voor het UCK was heb je het gebouw al bijna rond.”

Eerdere publicatie in de Nieuwe Utrechtse Krant (NUK)