“Strijd tegen terreur moet gezamenlijk gevoerd worden”

Het boek ‘Tegen de Terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon.’ van de Utrechtse hoogleraar en terrorismedeskundige Beatrice de Graaf is genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2019. De NUK sprak met Beatrice De Graaf over haar boek en de nominatie.

Is het een eer om genomineerd te zijn voor de Libris Geschiedenis Prijs?
“Dat is een gemakkelijke vraag: een enorme eer! Ik werk aan de Universiteit Utrecht en schrijf voor een wetenschappelijk publiek, maar eigenlijk vind ik het schrijven van een mooi geschiedenisboek dat door veel mensen wordt gelezen minstens zo belangrijk. Dat mijn boek is gekozen uit meer dan 300 boeken en bij de beste tien op de Longlist staat, vind ik fantastisch.”

Foto: David van Dam

Komt deze nominatie onverwacht voor u?
“Ja, al had ik het stiekem wel gehoopt. Mijn boek is best specialistisch en gaat over de periode net na Napoleon. Ook is het met ongeveer 400 pagina’s nogal dik en heb ik veel voetnoten toegevoegd. Ik hoopte op 3000 verkochte exemplaren, maar het zijn er al 14.000.”

Is het een mooi lijstje van genomineerde boeken om tussen te staan?
“Zeker. Sowieso is het positief dat de geschiedenis in het zonnetje wordt gezet. En ik vind het ook leuk dat er dit jaar veel boeken genomineerd zijn die niet alleen over Nederland gaan, maar internationaal zijn georiënteerd. Er gebeurt veel in Europa en wereldwijd. Nederland is maar een klein landje en een speelbal van de internationale politiek. De geschiedenis van Nederland maakt deel uit van wereldwijde ontwikkelingen. Goed dus dat er niet alleen aan navelstaarderij wordt gedaan. Ik hoop dat die internationale dimensie op de longlist wordt gehonoreerd met een prijs.”

Welk boek beschouwt u als grootste concurrent?
“Nou, ze zijn allemaal heel goed. Maar ‘De Bourgondiërs‘ van Bart van Loo is natuurlijk wel een bestseller. In tegenstelling tot de andere genomineerden is Van Loo niet zelf gaan spitten in de archieven, maar hij heeft het wel heel origineel en mooi opgeschreven. Ik hoop dat dit ook beloond wordt door de jury. Al wil ik de prijs natuurlijk het liefst zelf winnen haha.”

Kunt u in het kort vertellen waar uw boek over gaat?
“In mijn boek staat de vraag centraal: Hoe heeft de periode na 1815 de basis gelegd voor ons collectieve veiligheidsbeleid? Het is niet zo vreemd dat het woord ‘terrorisme’ afstamt van het Franse begrip ‘terreur’. Na de val Napoleon in 1815 waren de Europese landen erg bang geworden voor Franse terreur. Gezamenlijk bedachten ze een plan om terroristen en aanslagen in de ban te houden. Voor het eerst werd een Europese dienst opgetuigd, er kwam een Europees bezettingsleger en een groot Europees veiligheidsplan met forten en bunkers.”

Hoe kwam u op dit thema?
“Ongeveer zes jaar geleden was ik erg veel bezig met de actualiteit en terreur. Het voelde alsof ik in een soort muizenrad zat. Ik wilde de zaken iets meer in perspectief gaan zien en minder hijgerig achter de waan van de dag rennen. Op een gegeven moment vroeg een student me: “Wanneer is de Europese samenwerking tegen terreur echt ontstaan?” Ik had wel een vermoeden, maar wist het niet precies. Toen ik vijf jaar geleden een verwijzing vond in een 19e eeuws boek is de speurtocht begonnen.”

De actualiteit kan niet zonder de geschiedenis?
“Nee. Ik werk ook altijd op twee sporen. In het heden behandel ik directe terrorismedreiging en incidenten, maar ik ben er van overtuigd dat de ontwikkelingen in het heden diepe karrensporen onder het asfalt hebben. Hoe wij de VN Veiligheidsraad hebben opgetuigd is niet iets van 1945, ook niet van 1918, maar je kunt al teruggaan naar de Napoleontische periode: de eerste grote wereldoorlog. Er is maar weinig over bekend wat er na die oorlog gebeurde.“

Wat is het belang van uw boek?
“Het toont aan dat de strijd tegen terreur alleen maar gezamenlijk gevoerd kan worden. Die strijd wordt ondermijnd als landen niet willen samenwerken. Na oorlogen doen ze dat graag, met het leed en ellende in het achterhoofd, maar deze bereidheid verzandt na verloop van tijd. Dat zie je nu ook: de Tweede Wereldoorlog is 70 jaar geleden en mensen hebben niet veel zin meer om samen te werken en hun soevereiniteit op te geven. Nationale trots is prima, maar de echte dreiging gaat over de grenzen. Bij de bestrijding van terrorisme heb je elkaar nodig als landen.”

Met grote regelmaat verschijnen er boeken over oorlog. Het lijkt een onuitputtelijke bron voor schrijvers …
“Ja, dat klopt. Ook in Nederland zijn er de laatste tijd weer aardig wat boeken over oorlogen verschenen. Opvallend is dat mannen meestal schrijven over het begin van een oorlog en vrouwen over het einde ervan. Nee, daar doe ik verder geen wetenschappelijke uitspraken over haha.”

De bekendmaking van de shortlist is op 7 september. Op 27 oktober 2019 wordt de winnaar Libris Geschiedenis Prijs 2019 bekendgemaakt door juryvoorzitter Sybrand Buma tijdens een speciale live-uitzending van het radioprogramma OVT.

Eerdere publicatie in de NUK.